برنامه معاینات دوران بارداری؛ آزمایش‌های مادر و سونوگرافی جنین

از لحظه‌ای که متوجه شدید باردار هستید تا روزی که نوزادتان به دنیا می‌آید، سفری هیجان‌انگیز با نقاط عطف بسیاری در پیش روی شما است. این مسیر، مملو از هیجانات و احساسات مختلف است؛ هیجان فهمیدن زمان تولد نوزادتان، هیجان شنیدن تپش قلب او برای اولین بار، هیجان اولین لگدهای او برای گفتن “سلام مامان!” و بسیاری لحظات شیرین دیگر.

برای داشتن یک بارداری سالم و لذت‌بخش، پیروی از برنامه معاینات و آزمایشات دوران بارداری امری حیاتی است. چه مراجعه به پزشک برای معاینات دوره‌ بارداری باشد و چه انجام چندین سونوگرافی برای بررسی سلامت نوزاد، رعایت این برنامه‌ها برای سلامت شما و فرزند در حال رشدتان مهم است. در این مقاله به جزئیات برنامه معاینات بارداری، زمان‌بندی وقت‌های مربوط به بارداری، انواع سونوگرافی‌های بارداری و برنامه‌ریزی آن‌ها می‌پردازد.

برنامه معاینات بارداری

ارتباط شما با پزشک در دوران بارداری بسیار مهم است. او کسی است که به تمام سوالات شما پاسخ می‌دهد، در مورد تجربیات و مشکلات بارداری با او صحبت می کنید و مشاوره می گیرید و درباره وضعیت نوزادتان از او اطلاعات کسب می کنید. این ارتباط همزمان با رشد جنین در شکمتان، گسترش می‌یابد. برنامه معاینات بارداری بر اساس زمان‌بندی به شرح زیر است:

هفته‌های ۴ تا ۲۸ : یک ملاقات ماهانه برای معاینه پیش از زایمان

هفته‌های ۲۸ تا ۳۶ : یک ملاقات هر دو هفته یکبار برای معاینه پیش از زایمان

هفته‌های ۳۶ تا ۴۰ : ملاقات های هفتگی برای معاینه پیش از زایمان

این برنامه معاینات بارداری معمول است که باید دنبال شود. ممکن است بر اساس وضعیت شما و نوزادتان، نیاز به مراجعه بیشتری داشته باشید. مطمئن شوید که به برنامه معاینات پیشنهادی پزشک خود پایبند هستید. مراقبت‌های دوران بارداری برای سلامتی شما و نوزادتان اهمیت زیادی دارد. در واقع، زمانی که مادر از مراقبت‌های پیش از زایمان بهره‌مند نشود، احتمال به دنیا آمدن نوزاد با وزن کم سه برابر بیشتر است.

گاهی اوقات، زندگی ممکن است پرمشغله به نظر برسد، اما به خاطر داشته باشید که سلامتی نوزادتان به این بستگی دارد. زمانی که نوزاد سالمتان را در آغوش می‌گیرید، زحمات و سختی‌های این دوران را فراموش کرده و احساس غرور خواهید کرد. پس مثبت و مصمم، برنامه و زمان‌بندی خود را دنبال کنید.

در ادامه، برنامه هفته به هفته برای معاینات دوران بارداری و زمان‌بندی مورد نیاز برای سونوگرافی‌های بارداری آورده شده است.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی نوزاد – هفته های 6 تا 10

اولین ملاقات با پزشک برای معاینات لازم باید بلافاصله پس از اطلاع از بارداری‌تان انجام شود. در اولین مراجعه شما، سابقه پزشکی‌تان ثبت شده و یک معاینه عمومی سلامت انجام خواهد گرفت. فشار خون، وزن و قد شما ثبت می شود و برای محاسبه شاخص توده بدنی‌ (BMI) استفاده خواهد شد. معایناتی نیز برای بررسی مشکلات قلبی یا تنفسی صورت می گیرد. برای داشتن یک نوزاد سالم، باید به نکاتی در مورد دوران بارداری، رژیم غذایی و سبک زندگی که به شما گفته می شود عمل کنید.

در این دوره، مصرف برخی داروها ضروری است. اسید فولیک یک مکمل ویتامینی مهم است و توصیه می‌شود که در سه ماهه اول بارداری، برای پیشگیری از نقایص لوله عصبی در نوزاد، مکمل‌های اسید فولیک مصرف کنید. ممکن است در این دوران علائم اولیه بارداری مانند تهوع یا استفراغ را تجربه کنید. در صورت نیاز، داروی مناسب تجویز خواهد شد.

سونوگرافی جنین:

توصیه می‌شود اولین سونوگرافی بارداری شما بین هفته‌های ۶ تا ۹ انجام شود. اگرچه نیازی به سونوگرافی برای تأیید بارداری شما نیست، اما این سونوگرافی بررسی می‌کند که آیا نوزاد شما در جای درست قرار گرفته یا خیر و تاریخ دقیق زایمان را مشخص می‌کند. همچنین در صورت وجود مشکل، علت هرگونه لکه‌بینی یا خونریزی را تعیین کرده و نشان می‌دهد که شما چند قلو بارداری هستید. شنیدن ضربان قلب نوزادتان برای اولین بار هیجان‌انگیزترین بخش این سونوگرافی بارداری است.

شما در این دوره از بارداری باید چندین آزمایش‌ خون و ادرار انجام دهید. آزمایش‌ خون برای مشخص کردن گروه خونی، وضعیت رزوس، هموگلوبین و عملکرد تیروئید شما لازم است. همچنین آزمایش‌های خون برای تشخیص عفونت‌هایی مانند هپاتیت B، اچ‌آی‌وی، سیفلیس و احتمالاً اختلال خونی تالاسمی انجام می‌شود. آزمایش قند خون (چه سطح قند تصادفی یا ناشتا و بعد از غذا یا آزمایش تحمل گلوکز خوراکی) برای بررسی وضعیت دیابتی شما انجام می‌شود. آزمایش ادرار برای یافتن ردپای پروتئین، که می‌تواند نشانه‌ای از پره‌اکلامپسی باشد و برای بررسی وجود یک عفونت ادراری به نام باکتریوری بدون علامت (ASB)، که می‌تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد، انجام می‌شود.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی نوزاد – هفته ۱۱ تا ۱۳

در طی هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری، کنترل منظم فشار خون و وزن انجام می‌شود. در طول بارداری، افزایش وزن حدود ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم برای فردی با شاخص توده بدنی نرمال (BMI بارداری – ۱۸.۵ تا ۲۴.۹) مناسب تلقی می‌شود. میزان افزایش وزن به درک رشد نوزاد کمک می‌کند. معمولاً مکمل‌های آهن و کلسیم نیز بین هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ شروع می‌شوند.

سونوگرافی بارداری به نام اندازه‌گیری شفافیت پشت گردن (NT) در جدول زمانی معاینات هفته ۱۱ تا ۱۳ بسیار مهم است. این سونوگرافی به بررسی و اندازه‌گیری ضخامت چین پشت گردن نوزاد می‌پردازد. بالا بودن ضخامت ممکن است نشان‌دهنده یک ناهنجاری کروموزومی باشد، اما به شما نمی‌گوید که نوزاد لزوما دارای ناهنجاری است. هدف اصلی سونوگرافی NT بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون است. در صورتی که سونوگرافی تعیین سن در اولین بازدید انجام نشده باشد، این سونوگرافی بارداری می‌تواند برای محاسبه دقیق تاریخ زایمان و اطلاع از اینکه آیا شما بیش از یک نوزاد باردار هستید یا خیر نیز استفاده شود.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی نوزاد – هفته 16

در بازدید هفته شانزدهم، فشار خون و وزن شما کنترل می‌شود. معاینه شکمی انجام می‌گیرد تا رشد نوزاد بررسی شود. از این هفته به بعد، شما می‌توانید در طول ویزیت‌های دوران بارداری، ضربان قلب نوزاد خود را گوش داده و شاهد لحظه‌ای شگفت‌انگیز از دوران بارداری خود باشید.

توصیه می‌شود که مصرف مکمل‌های آهن و کلسیم خود را ادامه دهید. در طول بارداری، آهن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آهن به ساخت هموگلوبین کمک می‌کند که به گلبول‌های قرمز خون اجازه می‌دهد اکسیژن را در بدن ذخیره و حمل کنند. عدم دریافت آهن کافی از رژیم غذایی می‌تواند به کم‌خونی منجر شود. این نوع کم‌خونی به کم‌خونی ناشی از فقر آهن شناخته می‌شود. در طول بارداری، بدن شما به آهن بیشتری نیاز دارد تا خون اضافی مورد نیاز برای نوزاد در حال رشدتان را تولید کند. همچنین مایع بیشتری در بدن شما وجود دارد، بنابراین هموگلوبین رقیق می‌شود. پس، دریافت آهن کافی در دوران بارداری برای حفظ سلامتی شما و نوزادتان مهم است.

پس از ۱۶ هفته بارداری، شما ممکن است به تغییرات بدن خود عادت و آن‌ها را درک کرده باشید. اگر هنوز سوالاتی دارید، مانند سایر قرارهای مراقبت قبل، می‌توانید آنها را بپرسید و هرگونه مشکلی که شما را نگران می‌کند را مطرح کنید.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی جنین – هفته ۱۸ تا ۲۰

ویزیت‌های معاینه بارداری در هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ تفاوت چندانی با معاینات قبلی ندارد. مانند سایر ویزیت‌ها، شامل بررسی فشار خون و وزن شما برای درک رشد نوزاد است.

در هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ حدود نیمی از دوران بارداری گذشته است. تا این زمان، اغلب اعضای حیاتی جنین شما رشد کرده و در سونوگرافی به وضوح قابل مشاهده هستند. بنابراین، طی این دوره، یک سونوگرافی مهم بارداری به نام سونوگرافی سطح II یا آنومالی انجام می‌شود. این سونوگرافی به شما کمک می‌کند تا ببینید نوزادتان چگونه رشد می‌کند، حرکت جنین را بررسی کنید، رشد اعضای داخلی نوزاد را ببینید و نقص‌های مادرزادی در نوزادتان را تشخیص دهید. جنبه‌های متعددی از اعضای داخلی نوزاد از جمله شکل و ساختار سر، صورت، طول و مقطع ستون فقرات، دیواره شکمی، قلب، معده، کلیه، بازوها، پاها، دست‌ها و پاها مورد بررسی قرار می‌گیرد. علاوه بر این نگاه دقیق به نحوه رشد جنین، پزشک جفت، بند ناف و مایع آمنیوتیک را نیز بررسی خواهد کرد.

سونوگرافی آنومالی اهمیت دارد زیرا اگر مشکلی تشخیص داده شود، می‌توان در مورد اقدامات لازم بحث کرد و آن‌ها را انجام داد. این سونوگرافی می‌تواند موجب اضطراب زیادی برای والدین شود. به خاطر داشته باشید بسیاری از نوزادان معمولی نیز ممکن است علامت‌هایی داشته باشند. در صورت یافتن موردی غیرمعمول سعی کنید وحشت نکنید و با پزشک خود در میان بگذارید، ابتدا مشکل را تأیید کنید، در صورت لزوم، سونوگرافی مجدد انجام دهید و در صورت تأیید مشکل به دنبال راه حل باشید.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی جنین – هفته ۲۴ تا ۲۶

همانند دفعات قبل، ویزیت هفته‌های ۲۴ تا ۲۶ شامل بررسی فشار خون، وزن و معاینه شکمی خواهد بود تا اطمینان حاصل شود که جنین شما به خوبی در حال رشد است. شما دوباره فرصت خواهید داشت تا ضربان قلب نوزادتان را بشنوید. در این مرحله، آزمایش خون دیگری نیز انجام خواهد شد تا سطح هموگلوبین شما بررسی شود. بر اساس نتایج، تغییر در دوز معمول مکمل آهن شما تصمیم‌گیری خواهد شد. در صورت نیاز، ممکن است مکمل آهن دیگری توصیه شود.

همچنین از شما خواسته می شود که تست چالش گلوکز را جهت غربالگری دیابت بارداری انجام دهید. دیابت بارداری زمانی رخ می‌دهد که شما مقدار زیادی قند (گلوکز) در خونتان داشته باشید. میزان قند خون بدن، زمانی که هورمونی به نام انسولین به اندازه کافی تولید نمی‌شود، بالا می رود. انسولین به عضلات و بافت‌های بدن شما کمک می‌کند تا از قند خون برای تولید انرژی استفاده کنند و به بدن شما کمک می‌کند تا هر قند خون اضافی که نیاز ندارد را ذخیره کند. داشتن قند بیش از حد در خون می‌تواند مشکلاتی برای شما و نوزادتان ایجاد کند، بنابراین شما نیاز به مراقبت اضافی طی دوران بارداری دارید. تست چالش گلوکز به شناسایی مشکل قند و انجام اقدامات لازم برای جلوگیری از هرگونه مشکل برای شما و نوزادتان کمک می‌کند.

بارداری باعث تغییرات متعددی در سیستم ایمنی بدن زنان می‌شود، که آن‌ها را نسبت به بیماری‌های عفونی آسیب‌پذیرتر می‌کند. به همین خاطر توصیه می‌شود که زنان باردار از هفته ۲۶ بارداری واکسن آنفلوانزا دریافت کنند. واکسن آنفلوانزا به محافظت از شما و نوزادتان در برابر آنفلوانزای خوکی و سایر سویه‌های آنفلوانزا کمک خواهد کرد. در صورت شیوع بیماری، ممکن است توصیه شود که واکسن را زودتر دریافت کنید.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی جنین – هفته ۲۸

در این هفته، ویزیت معاینه بارداری شما شامل بررسی‌های معمول مانند فشار خون، وزن و معاینه شکم خواهد بود. ممکن است از شما خواسته شود برای بررسی سطح هموگلوبین، آزمایش خون انجام دهید. بر اساس سطح هموگلوبین در خون، مکمل آهن مناسب پیشنهاد خواهد شد. اگر گروه خونی شما منفی (Rh منفی) است، پس از بررسی وضعیت ایمنی شما (آزمایش ICT)، تزریق آنتی‌دی به شما پیشنهاد می شود تا با هرگونه آنتی‌بادی موجود در خونتان مقابله کند.

در دوران بارداری احتمال ابتلا به کزاز وجود دارد که برای مادر و جنین بسیار خطرناک است. این عفونت می‌تواند به جنین منتقل شود و او را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا آنها از مادری که واکسینه نشده هیچ مصونیتی دریافت نمی‌کنند. بنابراین بسیار مهم است که زنان باردار واکسن توکسوئید کزاز را دریافت کنند. کزاز با واکسیناسیون قابل پیشگیری است. آنتی‌بادی‌هایی که پس از واکسیناسیون در بدن شما شکل می‌گیرند، به جنین کوچک شما منتقل می‌شوند و او را تا چند ماه پس از تولد محافظت می‌کند. برای محافظت از شما و فرزندتان در برابر کزاز، دو دوز از تزریقات توکسوئید کزاز (TT) با فاصله ۶ هفته‌ داده می‌شود. اولین دوز معمولاً بین هفته‌های ۲۶ تا ۲۸ بارداری تزریق می‌شود.

توصیه می‌شود که یک سونوگرافی بارداری با نام رشد و سلامت جنین بین هفته‌های ۲۸ تا ۳۲ انجام شود. این سونوگرافی به بررسی چگونگی رشد جنین شما کمک می‌کند. در طی این سونوگرافی، انداازه جنین (HC)، دور شکم جنین (AC)، طول استخوان ران جنین (FL) و عمق مایع آمنیوتیک اطراف نوزاد اندازه‌گیری می‌شود تا اندازه‌های او مشخص شود. اگر اندازه‌گیری‌ها در محدوده‌های طبیعی باشند، احتمالاً نوزاد شما به خوبی در حال رشد است. در صورتی که نوزاد شما از اندازه‌های مورد انتظار بزرگ‌تر یا کوچک‌تر باشد، پیشنهاد می‌شود که دو هفته بعد یک سونوگرافی دیگر انجام دهید. این سونوگرافی‌های متوالی به دنبال کردن دقیق رشد نوزاد و اتخاذ اقدامات لازم در صورت نیاز کمک می‌کند.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی جنین – هفته ۳۰ تا ۳۶

با رشد جنین و نزدیک شدن به زمان تولد، تعداد ویزیت‌های دوران بارداری شما افزایش یافته و هر دو هفته یک بار باید برای انجام معاینات لازم به پزشک خود مراجعه کنید.

این ویزیت‌ها شامل معاینات معمول مانند ثبت فشار خون، وزن و اندازه‌گیری شکم شما برای فهمیدن چگونگی رشد نوزاد می باشد. ضربان قلب و وضعیت جنین نیز بررسی می‌شود تا مشخص شود که در وضعیت مناسبی قرار دارد. در این ویزیت‌ها احتمالا پزشک سینه های شما را نیز معاینه می کند و راهنمایی‌هایی درباره چگونگی آماده‌سازی برای شیردهی را ارائه می دهد. اگر هنوز سونوگرافی رشد و سلامت جنین را انجام نداده اید سعی کنید حتما در اولین فرصت اقدام کنید. در هفته ۳۶، دومین دوز واکسن توکسوئید کزاز تزریق خواهد شد.

برنامه معاینه بارداری، آزمایش‌ها و سونوگرافی جنین – هفته ۳۷ تا ۳۸

پس از گذراندن ۳۶ هفته از بارداری، شما هر هفته یک‌بار باید به مطب پزشک خود مراجعه کنید. این ویزیت‌ها شامل معاینات معمولی نظیر بررسی فشار خون، وزن و اندازه‌گیری شکم می‌باشد. ضربان قلب و وضعیت جنین مورد بررسی قرار خواهد گرفت. توصیه می‌شود، در صورتی که به تازگی این کار انجام نشده است، یک سونوگرافی Doppler رنگی داشته باشید.

اکنون که به زمان زایمان نزدیک می‌شوید، دانستن وضعیت جنین اهمیت زیادی دارد. معاینه دقیق شکم انجام خواهد شد تا بررسی شود که آیا جنین در وضعیت معکوس قرار دارد یا خیر. وضعیت معکوس حالتی است که پاهای او پایین و سر او بالا قرار گرفته است. در طول بارداری، جنین شما در رحم حرکت خواهد کرد. اما حدود هشت ماهگی ، او در یک وضعیت قرار می‌گیرد. وضعیت سر به پایین وضعیت خوب و عادی جنین است و در حدود ۹۶٪ از نوزادان مشاهده می‌شود. اما تعداد کمی از جنین ها در وضعیت پایین اول یا وضعیت معکوس قرار می‌گیرند.

نوزاد شما به زودی به دنیا خواهد آمد، بنابراین در صورت تجربه برخی از علائم، از شما خواسته می‌شود فوراً به کلینیک مراجعه کنید. این علائم شامل درد در ناحیه شکم، ترشحات مایع از واژن، کاهش حرکات جنین و خونریزی از واژن است.

برنامه معاینات، آزمایش‌ها و سونوگرافی نوزاد – هفته ۳۹

شما تقریباً در مرحله نهایی سفر بارداری خود هستید. نوزادتان هر لحظه ممکن است به دنیا بیاید. مراجعه شما برای معاینه بارداری در هفته ۳۹ شامل معاینات معمولی نظیر فشار خون، وزن برای نظارت بر رشد نوزاد خواهد بود. ضربان قلب و وضعیت نوزادتان نیز بررسی می‌شود. اگر مورد غیرعادی‌ای مشاهده شود، اقدامات مناسب انجام خواهد گرفت.

برنامه معاینات، آزمایش‌ها و سونوگرافی نوزاد – هفته ۴۰

اگر تاکنون زایمان نکرده‌اید، علاوه بر معاینات معمول، معاینه واژینال نیز انجام خواهد گرفت تا آمادگی دهانه رحم شما برای زایمان طبیعی بررسی شود. ممکن است از شما خواسته شود که آزمایش‌های پس از تاریخ مقرر مانند آزمایش‌های بدون استرس، سونوگرافی، و پروفایل‌های بیوفیزیکی برای بررسی سلامت نوزاد انجام دهید. چندین بررسی انجام خواهد گرفت تا مشخص شود همه چیز خوب است و گزینه‌های القای زایمان مورد بحث قرار خواهند گرفت. اکثر زایمان‌ها به طور طبیعی شروع می‌شوند، اما گاهی اوقات فرایند زایمان به کمی کمک نیاز دارد. داروهای خاصی برای شروع دردهای مصنوعی زایمان استفاده می‌شوند