آزمایش بتا HCG، که به نام آزمایش خونی بارداری نیز شناخته می‌شود، یکی از دقیق‌ترین و قابل اعتمادترین روش‌ها برای تشخیص بارداری است. این آزمایش با اندازه‌گیری میزان هورمون جفتی انسانی (Human Chorionic Gonadotropin) که به اختصار HCG نامیده می‌شود، به انجام می‌رسد و می‌تواند حتی در مراحل اولیه بارداری، وجود جنین را تأیید نماید. در این مقاله، به بررسی جامع آزمایش بتا HCG پرداخته شده و اطلاعات کاملی در خصوص نحوه انجام، زمان مناسب برای انجام آزمایش، تفسیر نتایج و همچنین دلایل احتمالی تغییرات سطح این هورمون در بدن ارائه می‌گردد. این اطلاعات به افرادی که به دنبال آگاهی از وضعیت بارداری خود هستند یا قصد دارند اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه کسب کنند، کمک شایانی خواهد کرد.
BETA HCG چیست؟
هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی (hCG) که اغلب به عنوان هورمون بارداری شناخته می‌شود، ابتدا توسط سلول‌های پوششی جنین و سپس توسط سلول‌های جفت تولید می‌شود و وظیفه آن تغذیه تخمک پس از لقاح است. سطح hCG بین ۹ تا ۱۲ هفته بارداری به اوج خود می‌رسد و پس از آن شروع به کاهش می‌کند تا زمانی که برای بقیه دوران بارداری ثابت باقی می‌ماند.
آزمایش بتا بارداری ممکن است برای تایید بارداری در اولین ویزیت‌های بارداری نزد پزشک انجام شود اما انجام این آزمایش همیشه یا در بارداری‌های معمولی لازم نیست. در موارد پرخطر بارداری که سابقه یا خطر سقط جنین وجود دارد، آزمایش بتا-hCG به طور دوره‌ای در سه ماهه اول و دوم بارداری اندازه‌گیری می شود.
همچنین زمانی که نگرانی‌هایی در مورد عوارض بارداری، از جمله سقط جنین وجود داشته باشد، آزمایش بتا-hCG استفاده می‌شود. در این شرایط، ممکن است آزمایش‌ها هر دو تا سه روز یک بار تکرار شود تا میزان افزایش سطوح hCG ارزیابی شود. در ابتدای بارداری، نرخ افزایش سطح هورمون در خون، قابل توجه است. افزایش کند سطوح hCG می‌تواند نشان‌دهنده خطر بالای سقط جنین باشد.
اگر شما تحت درمان‌های باروری باشید پزشک ممکن است یک آزمایش بتا-hCG را دقیقاً قبل از زمان قاعدگی یا هنگامی که دوره شما نزدیک است انجام دهد تا ببیند آیا تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بوده‌اند یا نه. پزشکانی که از تزریقات hCG برای افزایش شانس باروری یا به عنوان بخشی از فرایند انتقال اسپرم به رحم (IUI) یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده می‌کنند، باید زمان آزمایش بتا-hCG را به دقت تنظیم کنند تا اطمینان حاصل شود که دارو از بدن خارج شده و نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
آزمایش بتا hCG می‌تواند برای تعیین سن جنین نیز استفاده شود. با اندازه‌گیری میزان این هورمون در خون، می‌توان سن تقریبی حاملگی را تعیین کرد که این امکان را به پزشک می‌دهد تا تاریخ تقریبی زایمان و زمان لقاح را برآورد کند.
اندازه‌گیری بتا-hCG بخشی از آزمایش‌های غربالگری سه گانه و چهارگانه سرم مادر نیز هست که بین ۱۵ تا ۲۰ هفته حاملگی انجام می‌شود. این غربالگری‌ها به عنوان جزئی از آزمایش های جنینی استفاده می‌شوند تا نشانگرهای برخی مشکلات سلامتی جنین، از جمله سندرم داون و اختلالات لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا را ارزیابی کنند.
انواع آزمایش بتا hCG کدام است؟
مقادیر بالای هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی (hCG) معمولاً به معنای بارداری است. آزمایش‌های بارداری، هورمون hCG را در خون و ادرار تشخیص می‌دهند.
معمولاً از دو نوع آزمایش بتا hCG استفاده می‌شود:
آزمایش کیفی
آزمایش کیفی که به آزمایش ادرار بارداری نیز معروف است و یک آزمایش غیر تجویزی است، تنها نشان می‌دهد آیا شما باردار هستید یا خیر. این آزمایش، میزان hCG در ادرار شما را به واحدهای mIU/mL یا IU/L اندازه‌گیری می‌کند.
مقادیر بتا hCG زیر برای تشخیص بارداری به کار می‌روند:
منفی: کمتر از ۵ IU/L
نامشخص: ۵ تا ۲۵ IU/L
مثبت: بیشتر از ۲۵ IU/L
مقدار نامشخص، ناحیه‌ای خاکستری را نشان می‌دهد. سطوح بتا hCG در طول بارداری چندین بار آزمایش خواهند شد تا بارداری سالم به تایید برسد. میزان بالای بتا hCG ممکن است در بارداری‌های دوقلو و چند قلو و یا در نوعی سرطان به نام کوریوکارسینوما مشاهده شود.
آزمایش کمی
به آزمایش کمی، آزمایش خون بارداری hCG یا hCG سرمی نیز گفته می شود. این آزمایش مقدار هورمون موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. نمونه خون از رگ شما گرفته شده و برای بررسی سطوح خون بتا hCG به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
پس از یک آزمایش ادرار بارداری مثبت، پزشک معمولاً آزمایش خون بتا hCG را برای تایید بارداری درخواست می‌دهد. لازم است بدانید که بارداری خارج از رحم نیز می‌تواند باعث مثبت شدن این آزمایش شود که این یک شرایط خطرناک است و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.
شاید پزشک شما نگرانی زیادی نسبت به سطح hCG شما نداشته باشد، چرا که ممکن است صرف نظر از سطح پایین hCG، یک نوزاد کاملاً سالم داشته باشید. سونوگرافی انجام شده در هفته های ۵ تا ۶ بارداری، بیشتر از آزمایش خون بتا hCG قابل اعتماد است.
سطوح بتا hCG با جدول زیر مقایسه می‌شوند:
| هفته بارداری | مقدار تقریبی hCG |
|---|---|
| 3 هفته | ۵-۵۰ |
| ۴ هفته | ۵-۴۲۶ |
| ۵ هفته | ۱۹-۷,۳۴۰ |
| ۶ هفته | ۱,۰۸۰-۵۶,۵۰۰ |
| ۷-۸ هفته | ۷,۶۵۰-۲۲۹,۰۰۰ |
| ۹-۱۲ هفته | ۲۵,۷۰۰-۲۸۸,۰۰۰ |
| ۱۳-۱۶ هفته | ۳,۳۰۰-۲۵۳,۰۰۰ |
| ۱۷-۲۴ هفته | ۴,۰۶۰-۱۶۵,۴۰۰ |
| ۲۵ هفته تا زایمان | ۳,۶۴۰-۱۱۷,۰۰۰ |
| بعد از زایمان | <5 |
چرا آزمایش خون بتا hCG انجام می‌شود؟
پزشک شما ممکن است برای موارد زیر این آزمایش را درخواست کند:
- تایید بارداری
- تعیین سن تقریبی جنین
- بررسی وجود بارداری خارج رحمی (یک بارداری غیرعادی)
- تشخیص سقط جنین
- غربالگری سندرم داون در نوزاد
همچنین این آزمایش خون می‌تواند برای بررسی وضعیت بعضی از انواع سرطان‌ها انجام شود. سطوح هورمون برای تعیین اینکه آیا یک درمان خاص سرطان موثر است استفاده می‌شود. افزایش سطح hCG در سرطان‌های رحم، ریه، پستان و تخمدان مشاهده می‌شود. گاهی اوقات، سطوح بتا hCG برای مدیریت شرایط دیگری همچون سیروز کبدی، زخم معده و بیماری التهابی روده (IBD) استفاده می‌شود.
