وضعیت جنین
در هفته شانزدهم بارداری فرزند دلبند شما به اندازه یک فلفل دلمه ای است! در این زمان ماهیچه‌های صورت جنین حسابی رشد کرده‌اند و می تواند لب‌هایش را باز و بسته کند. او در این هفته آنقدر رشد کرده که دست به کارهای خطرناک بزند! از هفته پیش که چنگ زدن را شروع کرده بود حالا هم بند ناف را می‌گیرد اما خیالتان راحت باشد زورش آنقدر نیست که بتواند به بند ناف آسیبی بزند. سیستم عصبی نوزاد به اندازه‌ای تکامل یافته که قادر به گره کردن مشت خود می باشد و دست‌هایش می توانند یکدیگر را بگیرند. حرکات کودک در اطراف، به رشد و هماهنگی عضلاتش کمک می‌کند.
اندازه جنین
قد: 12 سانتی متر
وزن: 103 گرم
بعضی از اعضای بدن جنین مدت زیادی است که کارشان را شروع کرده‌اند و مشغول فعالیت هستند. این اعضای پرکار یکی دستگاه گردش خون است و دیگری هم مجاری ادراری، کلیه‌ها مثل ساعت کار می‌کنند و ادرار را دفع می‌کنند. قلب با سرعت باورنکردنی در طول روز 25 لیتر خون را پمپاژ می‌کند. سیستم تنفسی و گوارش کودک نیز همراه با تمرینات تنفس او رشد می‌کنند. اولین مدفوع جنین که مکونیوم نام دارد نیز ممکن است در روده تشکیل شود.
چشم‌ها و گوش‌های جنین همچنان به آرامی حرکت می‌کنند و به دنبال جای مناسب هستند. اگرچه بند ناف هنوز همه نیازهای بدن او را تأمین می‌کند، با این حال صفرا درون معده‌اش ترشح می‌شود. پاهایش بلندتر شده و حالا در حال شنا کردن در کیسه آب است. سیستم دفاعی او در این هفته شکل می‌گیرد و می‌تواند از خودش دفاع کند. جنین از این هفته به بعد به‌عنوان یک شخصیت مستقل شناخته می‌شود به دلیل اینکه اثر انگشت‌ها جای خودشان را در سر انگشتان پیدا کرده اند.
وضعیت مادر در هفته شانزدهم بارداری
در این هفته حرکاتی مثل قلقلک یا لرزش در شکم خود احساس می‌کنید که حرکات کوئیکینگ نامیده می‌شود. . البته اگر هنوز حرکات جنین را حس نکرده‌اید، نگران نشوید. احساس حرکات جنین در هفته‌های 16 تا 20 شروع می‌شود و گاهی ممکن است تا هفته 24 هم طول بکشد. زمان درک حرکات جنین در زنان مختلف متفاوت است، حتی در حاملگی‌های مختلف یک زن هم این زمان فرق می‌کند.
هورمون‌هایی که باعث شل شدن عضلات و رباط‌ها می‌شود، تحرک مفاصل را افزایش می‌دهد و در نتیجه احتمال آسیب دیدگی را افزایش می‌دهد. ممکن است در صورت حرکت ناگهانی، اسپاسم یا درد خفیفی را در پهلوها احساس کنید، زیرا رباط‌هایی که رحم را حمایت می‌کند با رشد کودک کشیده می‌شود. با بزرگ شدن جنین، احساس درد و گرفتگی در ناحیۀ پشت و پهلو ایجاد می‌شود که ممکن است در یک سمت بدن بیشتر باشد.
با این وجود که دل‌پیچه و درد شکم گاها طبیعی است، اگر درد بیش از چند روز ادامه پیدا کرد یا شدیدتر شد، با پزشک خود مشورت کنید تا از احتمال بروز مشکلات دیگر پیشگیری شود. در این هفته به دلیل فعالیت غده سازنده شیر در سینه‌ها و افزایش جریان خون می‌توانید وریدهای سینه را ببینید. سینه‌ها سنگین و متورم می‌شوند و جریان خون حدود 40 تا 50 درصد بیشتر می‌شود. رحم شما شش هفته قبل حدود 140 گرم وزن داشت ولی حالا وزن آن به 250 تا 320 گرم رسیده است. مایع آمنیون در این مرحله حدود 250 گرم است. اگر تا به حال وزن اضافه نکرده اید از این هفته حتما روی ترازو عدد بیشتری را می‌بینید.
از این هفته به بعد با مشاهده سرعت رشد کودک شگفت‌زده خواهید شد. اندازه و شکل شکم شما مخصوص به خودتان است، پس سعی در مقایسه آن با دیگران نداشته باشید. در این زمان رحم و شکم شما جلو آمده و افزایش وزنی در حدود ۲ تا ۴ کیلو و ۵۰۰ گرم در هفتۀ ۱۶ طبیعی است. جفت باید به ضخامت نهایی خود، معادل با ۲ سانتی‌متر و نیم رسیده باشد، اما قطر آن مطابق با رشد کودک بزرگ‌تر خواهد شد تا هنگام زایمان وزن آن به ۵۰۰ گرم برسد.
مراقبتهای دوران بارداری در هفته شانزدهم
یکی از آزمایش‌های مهم برای تشخیص بیماری‌های کروموزومی از جمله سندروم داون، بیماری اسکلتی، عفونت‌ها، بیماری دستگاه‌های عصبی و اختلالات ساخت‌وساز بدن، آزمایش آمنیوسنتز است. البته این آزمایش برای کسانی تجویز می‌شود که بالای 35 سال سن دارند یا اینکه در خانواده خود سابقه مشکلات ژنتیکی دارند. در این آزمایش مقداری از مایع آمنیوتیک اطراف بدن جنین توسط سوزنی که از راه شکم وارد رحم شده، خارج می‌شود. این آزمایش معمولاً در هفته‌های 16 تا 18 بارداری انجام می‌شود. در این زمان رحم به اندازه کافی بزرگ شده و در عین‌حال اطراف جنین را مقدار کافی مایع آمنیوتیک احاطه کرده که بدون صدمه زدن به جفت و جنین می‌توان آن مایع را تخلیه کرد. این آزمایش حدود 15 تا 30 دقیقه زمان می‌برد. پزشک بعد از ضدعفونی کردن و بی‌حس کردن پوست شکم، با استفاده از سونوگرافی محل قرار گرفتن جفت و جنین را تعیین می‌کند و با یک سوزن باریک و بلند از روی دیواره شکم وارد حفره آمنیون شده که مسیر سوزن همزمان در سونوگرافی دنبال می‌شود و 30 سی‌سی از مایع را داخل سوزن مخصوص می‌کشد و برای غربالگری به آزمایشگاه می‌فرستد. نتیجه آزمایش 2 تا 3 هفته بعد آماده می‌شود. آمنیوسنتز ممکن است با خطراتی همراه باشد. صدمه دیدن جفت و جنین و عفونت از جمله عوارضی هستند که ممکن است ادامه بارداری را به خطر بیندازند.
در طول آمنیوسنتز فرد کاملاً هوشیار است. نیاز به بی‌هوشی یا بی‌حسی نیست. درد و ناراحتی نیز وجود ندارد، ولی گاهی اوقات هنگام استفاده از سوزن ممکن است درد اندکی ایجاد شود. بعد از پایان آمنیوسنتز مادر باید حدود 20 دقیقه استراحت کند. آمنیوسنتز احتمال سقط جنین را یک درصد افزایش می‌دهد. اگر نتیجه آزمایش منفی باشد به معنای این است که جنین مشکل کروموزوم ندارد. البته همه مشکلات ژنتیکی با این آزمایش قابل تشخیص نیست. اگر جواب مثبت باشد پزشک تست و آزمایش‌های دیگری برای بررسی بیشتر تجویز می‌کند.
اگر مادر RH منفی (گروه خون منفی) باشد تزریق آمپول «روگام» لازم است.
تغذیه در هفته شانزدهم بارداری
در این هفته از بارداری، آهن نقش بسیار مهمی در تولید سلول‌های خونی قرمز بدن دارد. آهن یکی از اصلی‌ترین مواد مغذی مورد احتیاج است که به جلوگیری از عوارض هم برای مادر و هم برای کودک کمک می‌کند. بدون آهن کافی، شما دچار کمبود خون می‌شوید که می‌تواند خستگی و بیماری‌های دیگر را برای شما به همراه داشته باشد.
روزانه این مواد را در رژیم غذایی خود داشته باشید :
- غلات مانند گندم یا نان سبوس دار
- میوه و سبزیجات مانند سیب، هلو، هویج و اسفناج
- مواد مغذی کم چرب و سرشار از پروتئین مانند گوشت گاو، ماست کم چرب و ماهی تن
- گوشت و مرغ
- چربی‌های اشباع نشده مانند روغن زیتون و روغن کانولا
همچنین مصرف این مواد را کاهش دهید:
- چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس که در دمای اتاق جامد هستند؛ مثل کره و چربی گوشت گاو
- نوشابه‌های گازدار
خودمراقبتی هفتۀ شانزدهم
برای نگهداری از پوستتان، استفاده از ضدآفتاب را فراموش نکنید. بیشتر ضدآفتاب‌ها برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر است و به شما و کودکتان آسیبی نمی‌رساند. در صورت ابتلا به آبریزش بینی نیز بهتر است همیشه دستمال کاغذی همراه داشته باشید و برای بهبود گرفتگی بینی، از دستگاه بخور در خانه استفاده کنید.
اگر کودکان بزرگ‌تری دارید، اکنون می‌توانید با آنها در مورد کودک جدید صحبت کنید. در این مرحله از بارداری خطر سقط جنین کم شده و مهم است که خواهر و برادرهای بزرگ‌تر، فرصتی برای ایجاد حس ارتباط با کودک جدید در اختیار داشته باشند.
اگر پیش از این ورزش نمی‌کردید، حتما این کار را در برنامه روزانه خود جای دهید. انجام برخی تمرینات ورزشی برای شما و جنین تان مفید است. خانم‌هایی که پیش از بارداری خیلی فعال بودند ممکن است برای حفظ سلامت فرزندشان، مجبور به اصلاح و تغییر روند معمول زندگی خود باشند. صرف نظر از سطح تمرینات قبلی، باید در دوران باقی‌مانده بارداری از برخی ورزش‌ها و فعالیت‌های ممنوع مانند موارد زیر پرهیز کنید:
- پس از هفتۀ ۱۶، از تمریناتی که طی آن باید روی پشت خود دراز بکشید، خودداری کنید تا از فشار زیاد جنین بر روی بزرگ سیاهرگ شما جلوگیری شود.
- از انجام فعالیت‌هایی که موجب از دست دادن تعادل و زمین خوردن می‌شود مانند دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری، اسکی، هاکی روی یخ و ژیمناستیک خودداری کنید.
- از ورزش‌هایی مانند فوتبال، اسکواش، جودو، بوکس و کیک‌بوکسینگ که ممکن است باعث ایجاد ضربه به شکم شما شود خودداری کنید.
- از کوهنوردی و قرار گرفتن در ارتفاع بیشتر از ۲۵۰۰ متر که به دلیل کاهش سطح اکسیژن هوا، خطر ارتفاع‌زدگی وجود دارد، خودداری کنید.
برخی از خانم‌های باردار از جمله کسانی که مبتلا به مشکلات قلبی و ریوی هستند یا در طول بارداری دچار خونریزی واژینال شده‌اند و در خطر زایمان پیش از موعد قرار دارند، نباید تمرینات ورزشی را انجام دهند. در هر صورت پزشکتان می‌تواند فعالیت‌های ورزشی ممنوع و بی‌خطر را به شما معرفی کند.
مراقبتهای پزشکی هفتۀ شانزدهم
هفتۀ ۱۶ بارداری نیز مراقبتهای مخصوص به خود را دارد که بهتر است از آنها آگاه باشید. این موارد در زیر آورده شده است:
ملاقات با پزشک: اگر در سه ماهۀ دوم بارداری هنوز پزشکتان را ملاقات نکرده‌اید، لازم است که معاینات سه ماهۀ دوم بارداری خود را شروع کنید. بسته به شرایط سلامت شما و کودک و این که آیا این اولین بارداری شماست یا خیر، لازم است قرار ملاقات‌ها به فاصلۀ هر یک ماه یا هر شش هفته تعیین شود. پزشک در این جلسات فشار خون شما را اندازه‌گیری خواهد کرد یا ممکن است در صورت نیاز به شما آزمایش ادرار بدهد.
هر دو مورد می‌تواند بروز پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری را نشان دهد که این عارضه می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. بنابراین لازم است در مورد چگونگی وضعیت خود، علائم پره‌اکلامپسی و فشار خون حامگی آگاه و مطلع باشید.
درصورتی‌که بارداری‌تان در فصل شیوع آنفلوانزاست و شما قبلاً واکسن آنفلوآنزا را تزریق نکرده‌اید، این واکسن ممکن است به شما توصیه شود. همچنین پزشک در مورد سونوگرافی آنومالی که بین هفته‌های ۱۶ و ۱۸ انجام می‌شود نیز شما را مطلع خواهد کرد. سونوگرافی ناهنجاری‌های جنین یا آنومالی برای تشخیص وجود ناهانجاری‌های احتمالی اندام‌های جنین تجویز می‌شود. علاوه بر آن، ممکن است پزشک در صورت نیاز در مورد آزمایش‌های غربالگری سه ماهۀ دوم و آزمایش آمنیوسنتز با شما صحبت کند.
علائم نیازمند مراجعه به پزشک در هفتۀ شانزدهم
هر نوع درد شدید و خونریزی واژینال، نیازمند رسیدگی فوری پزشکی است و در صورت مشاهدۀ آن در دوران بارداری، لازم است سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این، احساس خستگی شدید، ضعف، سرگیجه و زردی یا رنگ‌پریدگی زیر پلک، انگشت‌ها و لب‌ها از علائمی است که لازم است در این هفته و در طول بارداری به آنها توجه و در صورت مشاهده، به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌تواند نشان‌دهندۀ کم‌خونی باشد. همچنین لازم است در طول دوران بارداری در صورت احساس تب و لرز و سوزش هنگام ادرار به پزشک مراجعه کنید. این علائم می‌تواند نشانۀ عفونت مجاری ادرار باشد.
