وضعیت جنین
در هفته بیستم و یکم بارداری فرزند دلبند شما به اندازه یک کاهوی کوچک است! جنین خود را برای زندگی خارج از رحم آماده می‌کند و مهارت‌های ضروری مثل مکیدن و تنفس را تمرین می کند. زبان او از این هفته کامل شده و مدام آن را در شکم شما تکان می دهد. جالب است بدانید هر چه شما بخورید او هم مزه می‌کند. حس چشایی هر فرد از دوران جنینی شروع می‌شود. این حس به دلیل وجود غدد چشایی است که روی زبان قرار دارند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که نوزاد شما بعد از به دنیا آمدن تمایل به خوردن غذاهایی با مزه‌های مشابه موادی دارد که از مایع آمنیوتیک چشیده است.
اندازه جنین
قد: 26 سانتی متر
وزن: 365 گرم
در این هفته گلبول‌های سفید یعنی مهم‌ترین سلول های دفاعی بدن جنین در حال تولید شدن هستند. این سلول‌ها در برابر بیماری و عفونت‌ها عمل کرده و اجازه نمی‌دهند عفونت به بدن جنین نفوذ کند. در حالی که روده کوچک جنین شما همچنان در حال رشد است سیستم گوارش کارش را با سرعت آغاز کرده است. جنین مایع آمنیون را می بلعد، اسید معده و آنزیم‌های ترشح شده توسط لوزوالمعده او، آب و قند موجود در این مایع را هضم می کند، سیستم گوارش مواد مغذی آن را جذب کرده و مواد زائد را از طریق روده دفع می‌کند. تا پیش از این کبد و طحال جنین مسئول تولید سلول‌های خونی و گلبول‌های قرمز بودند اما با رشد فضای بین مغز استخوانی، این وظیفه را استخوان ها بر عهده می‌گیرند.
مراقب صداهای محیط اطراف خود باشید. جنین به هر صدایی واکنش نشان می‌دهد و شاید صداهای بلند او را اذیت کند. جنین اکنون می تواند صدای شما را تشخیص دهد. او خیلی خوب دست و پاهایش را تکان می‌دهد. فرزند شما حالا ابرو، مژه و ناخن دارد و دیگر خبری از پوست نازک او نیست. عنبیه چشمان او هنوز رنگ ندارد. تاکنون وزن جفت از جنین بیشتر بوده است، اما این وضعیت به زودی تغییر می‌کند، زیرا از این به بعد با چربی که در بدنش انباشته خواهد شد با سرعت بیشتر و به شکل مداوم، وزن اضافه می‌کند.
روده‌ها آماده جذب مقادیر کمی از قند موجود در مایع آمنیوتیک هستند و این اولین باری است که جفت تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک را فراهم نمی‌کند. هرچند دیگر می‌توانید حرکت کودک را در شکم خود حس کنید، ولی انتظار نداشته باشید که تمام مدت این حرکات را احساس کنید، زیرا جنین شما چرخه خواب و بیداری تقریبا منظمی پیدا کرده و به اندازه یک نوزاد تازه متولد شده می‌خوابد. امیدواریم این خواب همزمان با سونوگرافی شما نباشد تا شما بتوانید فعالیت کودک خود را مشاهده کرده و از آن لذت ببرید.
وضعیت مادر
در هفته بیست و یکم بارداری مادران اضافه وزنی بین 5 تا 6 کیلوگرم خواهند داشت. در این هفته تقریبا همه متوجه می‌شوند که شما باردار هستید. با افزایش قطر بالاتنه، خط کمرتان کاملا محو می‌شود. همزمان با بزرگ شدن رحم، احتمالا سایر اعضای بدن شما نیز متورم می‌شود. اگر پوست تان چرب یا دارای آکنه شده، صورت‌تان را دو بار در روز با صابون ملایم و آب ولرم بشویید. تورم پاها در دوران بارداری به دلیل فشار رحم در حال رشد ، مایع اضافی در بدن و ایستادن‌های طولانی ایجاد می‌شود. برای برطرف کردن این مشکل مقطعی، موارد زیر را رعایت کنید:
- از ایستادن‌های طولانی مدت اجتناب کنید.
- حرکات کششی را در زمان نشستن فراموش نکنید.
- هنگام نشستن پاها را روی هم نیندازید.
- در معرض هوای گرم قرار نگیرید.
- از کمپرس آب سرد روی بخش‌هایی که ورم کرده استفاده کنید.
بسیاری از زنان از این دوران بارداری بیشترین لذت را می‌برند، چراکه سختی های اولیه بارداری را پشت سر گذاشته‌اند و شکم نیز هنوز آنقدر بزرگ نشده که احساس ناراحتی شدید کنند. شما نیز سعی کنید در این زمان استراحت کنید و از باردار بودن‌تان لذت ببرید.
رژیم غذایی در هفته بیست و یکم بارداری
مانند هفته‌های گذشته تغذیه مناسب همچنان بسیار با اهمیت است. به اندازه غذا بخورید و رژیم نگیرید. سعی کنید تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهید و حجم هر وعده را کمتر کنید. آهسته غذا بخورید و آن را خوب بجوید. در هفته 21 بارداری جنین شما در حال تولید سلول‌های قرمز خونی است، برای جلوگیری از ابتلا به کم‌خونی روزانه ۳۰ گرم آهن مصرف کنید. علاوه بر استفاده از قرص آهن، می‌توانید آهن موردنیاز را از غذاهای مختلف به دست آورید. برخی از این مواد عبارت‌اند از: میوه‌های خشک (مانند کشمش و برگ زردآلو)، آجیل، جوانه گندم و تخم شربتی. همچنین برای جذب بهتر آهن، نیاز به ویتامین C دارید. کلم بروکلی، اسفناج، فلفل دلمه، پرتقال، کیوی، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی و سایر مرکبات سرشار از ویتامین C هستند.
چربی یکی از مهم‌ترین مواد برای رشد مغز و سیستم عصبی جنین است. حالا زمان مناسبی برای اجتناب از خوردن غذاهای بدون چربی نیست. آووکادو، روغن زیتون داخل سالاد و پنیر مواد بسیار خوب و مناسبی برای تامین این چربی هستند. کلسیم یکی دیگر از مواد غذایی مهم برای دوران بارداری است. شیر و ماست منبع خوبی هستند اما در مصرف بستنی و پنیر احتیاط کنید. بستنی‌هایی انتخاب کنید که شکرو شکلات کمتری دارد. آب میوه منبع خوبی از فولات است. زمانی که تشنه از خواب بیدار می‌شوید، یک لیوان آب به همراه مقداری آب میوه می‌تواند انرژی شما را افزایش و به شما احساس بهتری دهد. از آب میوه‌های طبیعی و بدون شکر استفاده کنید.
از دیگر مواد مورد نیاز بدن در این هفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کربوهیدرات سبوس‌دار مانند گندم، جو، برنج قهوه‌ای و ذرت بوداده
- میوه و سبزی‌های فراوان
- نوشیدنی‌های سالم به‌جای نوشیدنی‌های قنددار
- مواد غذایی حاوی ویتامین A مانند تخم‌مرغ، کره مارگارین، ماهی، شیر و ماست
- مصرف مواد غذایی سرشار از امگا۳ مانند ماهی سالمون، خاویار، گردو، سویا و تخم کتان
مراقبت های بارداری در هفته بیست و یکم بارداری
این زمان بهترین موقع برای شرکت در کلاس های ورزشی مثل یوگا و شنا است اما بهتر است قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید. همچنین می‌توانید در کلاسهای آمادگی زایمان ثبت نام کنید. مادران معمولا در ماه‌های 6 تا 7 بارداری خود در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند. این کلاس ها بین 6 تا 8 هفته طول می‌کشد. کارشناسان در این کلاس‌ها اطلاعات مفیدی را درباره زایمان و تکنیک‌های نفس کشیدن در اختیارتان قرار خواهند داد.
برای جلوگیری از گرفتگی عضلات پا، بهتر است به صورت روزانه و با اجازۀ پزشکتان پیاده‌روی کنید و برای این کار حتما کفش‌های مناسب بپوشید. برای جلوگیری از ظاهر شدن رگ‌های واریسی یا کاهش آنها، می‌توانید جوراب واریس بپوشید و در مورد روش‌های پیشگیری از واریس در دوران بارداری مطالعه داشته باشید.
جهت جلوگیری از عفونت توکسوپلاسموز از خوردن گوشت خام یا نیم‌پز پرهیز کنید. موقع تمیز کردن و شستن گوشت خام از دستکش استفاده کنید و دستتان را به دهن، چشم یا بینی خود نزنید. همچنین اگر در نزدیکی محل زندگی خود گربه دارید، سعی کنید با آنها تماس فیزیکی نداشته باشید. اگر مجبورید در مکان‌هایی مرتبط با خاک کار کنید، دستکش بپوشید و پس از انجام کار، دست‌های خود را با دقت بشویید. از خوردن گوشت نپخته، میوه و سبزیجات شسته نشده و نوشیدن شیر غیر پاستوریزه به علت خطر ابتلا به توکسوپلاسموز پرهیز کنید.
اگر دچار یبوست هستید، رژیم غذایی سالم، تمرینات ورزشی مناسب و منظم می‌تواند به رفع آن کمک کند. ورزش کردن علاوه بر کاهش مشکلات فعلی نظیر یبوست و کمردرد، می‌تواند از اضافه وزن بیش از حد، دیابت بارداری، فشار خون و حتی افسردگی پس از زایمان نیز پیشگیری کند. همچنین اگر طی این روزها، انقباضات براکستون هیکس رحم را در این هفته داشتید، باید بدانید که تغییر وضعیت بدن، نوشیدن آب یا استراحت می‌تواند این انقباضات را آرام کند.
بارداری دورانی بسیار هیجان‌انگیز است، اما گاهی می‌تواند فشار زیادی نیز به همراه داشته باشد. مهم است که مراقب سلامت جسمی و روانی خود باشید. هورمون‌ها، ناراحتی‌های فیزیکی و مشغله‌های کاری یا داشتن فرزندان دیگر در خانه می‌تواند باعث ایجاد استرس و اضطراب شوند. مقداری از این اضطراب طبیعی است، اما اگر این حالت در شما مزمن باشد، ممکن است روی کودک شما تأثیر بگذارد، بنابراین این مشکل را به پزشکتان بگویید تا به شما در کنترل اضطرابتان کمک کند. تمرین تکنیک‌های تمدد اعصاب از جمله یوگا ممکن است در مدیریت اضطراب شما مؤثر باشد.
عوارض شایع در هفته بیست و یکم بارداری
ترک‌های پوستی، نفخ شکم و رگ‌های واریسی از عوارض برخی زنان باردار در طول این هفته است، اما عوارض شایع و معمول بیشتر زنان در هفتهٔ ۲۱ شامل موارد زیر است:
- کمردرد
- یبوست
- گرفتگی عضلات پا
- انقباضات بدون درد رحم
- درد رباط گرد
- گرفتگی بینی
- سوزش سر دل
- هوس‌های غذایی
- فراموشی
- ترک‌های پوستی
- تغییرات در گردش خون و تورم پا و رگ‌های واریسی
علائم نیازمند مراجعه به پزشک در هفته بیست و یکم
در طول دوران بارداری، شما با توجه به علائم بدن خود می‌توانید در صورت مشاهده موارد هشداردهنده و مراجعه به پزشک در زمان مناسب، سلامت خود و جنینتان را تضمن کنید. علائمی مانند تب یا لرز، درد و سوزش هنگام ادرار، درد در ناحیۀ تناسلی یا تغییر در رنگ و بوی ادرار نیازمند توجه و بررسی بیشتر توسط پزشک است. این علائم می‌تواند نشانه عفونت‌های مجاری ادرار باشد. همچنین در سه ماهه دوم، لازم است که شما به نشانه های زیر توجه بیشتری داشته باشید:
- سردرد شدید
- تهوع و استفراغ
- درد در ناحیۀ زیر دنده‌ها و بالای شکم
- تورم ناگهانی صورت و دست
- مشکلات بینایی مثل تاری دید، جرقه زدن چشم، حساسیت به نور و نابینایی موقت
