پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری از انواع بیماری های خطرناک دوران بارداری است که برخی از زنان باردار را معمولاً در نیمه دوم بارداری یعنی از هفته 20 به بعد، یا بلافاصله پس از تولد نوزادشان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این شرایط خطرناک است و باید مراقبت های لازم به دقت انجام گیرند . هرچند علت دقیق پره‌اکلامپسی ناشناخته است، اما گمان می‌رود وقتی مشکلی با جفت، ارگانی که خون‌رسانی نوزاد را به مادر متصل می‌کند به وجود بیاید، اتفاق می‌افتد.
نشانه‌های پره‌اکلامپسی
اولین نشانه‌های پره‌اکلامپسی شامل فشار خون بالا (پرفشاری خون) و پروتئین در ادرار (پروتئینوری) است. بعید است که خود شما این نشانه‌ها را متوجه شوید، و این وظیفه پزشک است که با معاینات منظم دوران بارداری، از وجود یا عدم این مشکل آگاهی یابد. در برخی موارد، علائم بیشتری می‌توانند ایجاد شوند، مانند:
- سردرد شدید
- مشکلات بینایی، مانند تاری دید یا دیدن فلاش‌های نور
- درد در زیر دنده‌ها
- استفراغ
- تورم ناگهانی صورت، دست‌ها یا پاها
هرچند بسیاری از موارد این بیماری خفیف هستند، اما در صورت عدم کنترل و درمان، می تواند به عوارض جدی هم برای مادر و هم نوزاد منجر شود . پره‌اکلامپسی هرچه زودتر تشخیص داده و کنترل شود، شانس بیشتری برای مادر و نوزاد وجود دارد.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
موارد متعددی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به پره‌اکلامپسی را افزایش دهد، مانند:
- داشتن دیابت، فشار خون بالا یا بیماری کلیه قبل از بارداری
- داشتن یک بیماری خودایمنی، مانند لوپوس یا سندرم آنتی‌فسفولیپید
- داشتن فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی در یک بارداری قبلی
عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به پره‌اکلامپسی را اندکی افزایش دهند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی پره‌اکلامپسی
- 40 ساله یا بالاتر بودن
- گذشتن بیش از 10 سال از آخرین بارداری
- بارداری چندقلو (دوقلو یا سه‌قلو)
- داشتن شاخص توده بدنی (BMI) 35 یا بالاتر
اگر شما دو یا چند مورد از این عوامل را با هم داشته باشید، خطر ابتلای شما هم بیشتر است. اگر در معرض خطر بالای ابتلا به پره‌اکلامپسی قرار داشته باشید، ممکن است به شما توصیه شود که از هفته دوازدهم بارداری تا زمان تولد نوزاد، روزانه 75 تا 150 میلی‌گرم آسپرین مصرف کنید.
نشانه‌های پره‌اکلامپسی در جنین
اصلی‌ترین نشانه پره‌اکلامپسی در جنین، رشد کند است. این امر به دلیل خون‌رسانی ضعیف از طریق جفت به نوزاد است. جنین در حال رشد، اکسیژن و مواد مغذی کمتری نسبت به آنچه که باید دریافت می‌کند، که می‌تواند بر رشد او تأثیر بگذارد. به این حالت محدودیت رشد جنینی گفته می‌شود. اگر جنین شما کندتر از حد معمول رشد کند، معمولاً در جریان معاینات قبل از زایمان، زمانی که ماما یا پزشک رشد جنین را اندازه‌گیری می‌کند، تشخیص داده می‌شود.
علت بروز پره‌اکلامپسی
گمان می‌رود که پره‌اکلامپسی به دلیل ناهنجاری در رشد و تکامل جفت و در نتیجه مشکل در رگ‌های خونی که آن را تغذیه می‌کنند، اتفاق می افتد. علت دقیق آن به طور کامل شناخته شده نیست. جفت، ارگانی است که خون‌رسانی مادر به جنین درون رحم را انجام می دهد. مواد غذایی و اکسیژن از مادر به وسیله جفت به جنین منتقل می‌شوند. همچنین مواد زائد از جنین به خون مادر باز می گردند. برای رشد جنین، جفت به مقدار زیاد و پیوسته‌ای از خون مادر نیاز دارد. در پره‌اکلامپسی، جفت به اندازه کافی خون دریافت نمی‌کند. این امر ممکن است به دلیل ناهنجاری در رشد جفت هنگام تشکیل آن در نیمه اول بارداری باشد. مشکل در جفت به معنای قطع ارتباط خون‌رسانی بین مادر و جنین است. سیگنال‌ها یا موادی از جفت آسیب‌دیده می‌توانند روی رگ‌های خونی مادر تأثیر بگذارند و باعث فشار خون بالا (هیپرتانسیون) شوند. همزمان، مشکلات در کلیه‌ها ممکن است باعث شود پروتئین‌های مهمی که باید در خون مادر باقی بمانند، به ادرار نشت کنند و در نتیجه باعث بروز پروتئین در ادرار (پروتئینوری) شوند.
چه عواملی باعث مشکلات جفت می‌شوند؟
در مراحل ابتدایی بارداری، تخم بارور شده خود را به دیواره رحم اتصال می‌دهد. رحم ارگانی است که جنین در طول بارداری در آن رشد می‌کند. تخم بارور شده در طی رشد، زبانه هایی شبیه ریشه به نام ویلی تولید می‌کند که به آن کمک می‌کند تا به لایه داخلی رحم متصل شود. ویلی‌ها از طریق رگ‌های خونی موجود در رحم تغذیه می‌شوند و در نهایت به جفت تبدیل می‌شوند. در مراحل اولیه بارداری، این رگ‌های خونی تغییر شکل داده و گسترده‌تر می‌شوند. اگر رگ‌های خونی به طور کامل تغییر شکل ندهند، احتمالاً جفت به طور مناسبی توسعه پیدا نمی‌کند، چرا که به میزان کافی مواد مغذی دریافت نخواهد کرد. این امر می‌تواند منجر به پره‌اکلامپسی شود.
درمان پره‌اکلامپسی
تنها راه درمان پره‌اکلامپسی، زایمان کردن است. اگر به پره‌اکلامپسی مبتلا باشید، تحت نظر دقیق قرار خواهید گرفت تا زمانی که امکان زایمان وجود داشته باشد. پس از تشخیص، به یک متخصص در بیمارستان برای ارزیابی بیشتر و درمان‌های لازم ارجاع داده خواهید شد. ممکن است پس از آن بتوانید به خانه بازگردید و به طور منظم (شاید روزانه) برای ویزیت‌های پیگیری مراجعه کنید. اگر نگرانی‌هایی در مورد شما یا نوزادتان وجود داشته باشد، ممکن است برای نظارت و درمان به بیمارستان منتقل شوید.
نظارت در بیمارستان
در حالی که در بیمارستان هستید، شما و جنین به وسیله موارد زیر تحت نظارت قرار خواهید گرفت:
- انجام سنجش منظم فشار خون برای شناسایی هرگونه افزایش غیرطبیعی
- انجام آزمایش‌های ادرار منظم برای اندازه‌گیری سطح پروتئین
- انجام آزمایش‌های خون مختلف – به عنوان مثال، بررسی سلامت کلیه و کبد
- انجام سونوگرافی‌های منظم برای بررسی جریان خون از طریق جفت، اندازه‌گیری رشد نوزاد و میزان مایع آمنیوتیک
- نظارت الکترونیکی بر نرخ ضربان قلب نوزاد به وسیله فرآیندی به نام کاردیوتوکوگرافی که می‌تواند هرگونه استرس یا ناراحتی در نوزاد را تشخیص دهد
- دارو برای فشار خون بالا
توصیه می‌شود از دارو برای کمک به کاهش فشار خون استفاده شود. این داروها احتمال بروز عوارض جدی مانند سکته مغزی را کاهش می‌دهند.
ممکن است داروهای ضد تشنج برای پیشگیری از حملات تشنج در صورت بروز پره‌اکلامپسی شدید و زایمان در عرض ۲۴ ساعت آینده، یا اگر شما قبلاً دچار تشنج شده‌اید، تجویز شوند. این داروها همچنین می‌توانند برای درمان تشنج‌ها در صورت وقوع استفاده شوند. در بیشتر موارد پره‌اکلامپسی، توصیه می‌شود که نوزاد در حدود هفته ۳۷ تا ۳۸ بارداری به دنیا بیاید، زیرا تحقیقات نشان می‌دهد که انتظار برای شروع طبیعی زایمان پس از این نقطه نتیجه ای ندارد. برای زایمان زودهنگام، یا زایمان باید به صورت مصنوعی و با آمپول فشار آغاز شود که به آن ایجاد زایمان می‌گویند یا ممکن است لازم باشد که شما با عمل سزارین زایمان کنید. زایمان زودهنگام می‌تواند خطر عوارض ناشی از پره‌اکلامپسی را کاهش دهد.
اگر وضعیت شما قبل از هفته ۳۷ شدت بگیرد و نگرانی‌های جدی در مورد سلامت شما یا نوزادتان وجود داشته باشد، ممکن است زایمان زودهنگام ضروری باشد. زایمان‌های قبل از هفته ۳۷ به عنوان زایمان‌های زودرس شناخته می‌شوند و نوزادان متولد شده ممکن است به طور کامل رشد نکرده باشند.
پس از زایمان
هرچند پره‌اکلامپسی معمولاً بلافاصله پس از تولد نوزاد بهبود می‌یابد، اما گاهی اوقات عوارض می‌توانند تا چند روز بعد ادامه داشته باشند. ممکن است لازم باشد پس از زایمان در بیمارستان بمانید تا تحت نظر قرار بگیرید. فشار خون شما به طور منظم اندازه‌گیری می‌شود و در صورت بالا رفتن بیش از حد، ممکن است دارویی به شما پیشنهاد شود، مخصوصا اگر شما از قبل دارو مصرف نمی‌کرده اید. نوزاد شما هم ممکن است نیاز به نظارت داشته باشد و اگر زودتر از موعد متولد شده باشد، باید در واحد مراقبت‌های نوزادان بیمارستان بماند. این واحدها دارای امکاناتی هستند که می‌توانند عملکردهای رحم را تقلید کنند و به نوزاد اجازه دهند که به طور کامل رشد کند. زمانی که مشکل کامل رفع شده باشد، شما می توانید نوزادتان را به خانه ببرید!
عوارض پره‌اکلامپسی
با وجود نادر بودن، در صورت تشخیص و نظارت نشدن بر پره‌اکلامپسی، ممکن است عوارض مختلفی برای مادر و نوزاد به وجود آیند.
مشکلاتی که مادر را تحت تاثیر قرار می‌دهند
تشنج (اکلامپسی)
اکلامپسی نوعی از تشنج است که زنان باردار ممکن است تجربه کنند، معمولاً از هفته ۲۰ بارداری یا پس از زایمان و معمولاً ظرف ۴۸ ساعت. در طی یک تشنج اکلامپسی، دست‌ها، پاها، گردن یا فک مادر به صورت ناخودآگاه در حرکات تکان‌دهنده تکراری قرار می‌گیرند. او ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهد و خود را خیس کند. تشنج‌ها معمولاً کمتر از یک دقیقه طول می‌کشند. در حالی که بیشتر زنان پس از داشتن اکلامپسی به طور کامل بهبود می‌یابند، اما اگر تشنج‌ها شدید باشند، خطر دائمی شدن ناتوانی یا آسیب مغزی وجود دارد .
دارویی به نام سولفات منیزیم می‌تواند خطر اکلامپسی را نصف کند و خطر مرگ مادر را کاهش دهد. این دارو اکنون به طور گسترده‌ای برای درمان اکلامپسی پس از وقوع و درمان زنانی که ممکن است در معرض خطر توسعه آن باشند استفاده می‌شود.
سندرم HELLP
سندرم HELLP یک اختلال کمیاب کبدی و لخته‌سازی خون است که می‌تواند زنان باردار را تحت تاثیر قرار دهد. این اختلال بیشتر احتمال دارد بلافاصله پس از تولد نوزاد رخ دهد، اما می‌تواند هر زمان پس از ۲۰ هفته بارداری و در موارد نادری پیش از ۲۰ هفته ظاهر شود.
سکته مغزی
اختلال در خون‌رسانی به مغز می‌تواند به علت فشار خون بالا رخ دهد. این حالت به نام خونریزی مغزی یا سکته مغزی شناخته می‌شود.
اگر مغز به اندازه کافی اکسیژن و مواد مغذی از خون دریافت نکند، سلول‌های مغزی شروع به مرگ می‌کنند که این امر می‌تواند منجر به آسیب مغزی و احتمالا مرگ شود.
مشکلات ارگانی
- ادم ریوی – جایی که مایع در اطراف ریه‌ها جمع می‌شود. این امر باعث می‌شود ریه‌ها به درستی کار نکنند و از جذب اکسیژن جلوگیری می‌کند.
- نارسایی کلیه – زمانی که کلیه‌ها نمی‌توانند فرآورده‌های زائد خون را فیلتر کنند. این امر موجب می‌شود سموم و مایعات در بدن انباشته شوند.
- نارسایی کبد – کبد وظایف بسیاری دارد، از جمله هضم پروتئین‌ها و چربی‌ها، تولید صفرا و حذف سموم. هرگونه آسیبی که این عملکردها را برهم بزند، می‌تواند کشنده باشد.
اختلال در انعقاد خون
سیستم انعقاد خون مادر ممکن است از کار بیافتد. این شرایط از نظر پزشکی به عنوان پخش شدن انعقاد داخل عروق شناخته می‌شود که می‌تواند منجر به خونریزی زیاد شود، زیرا پروتئین‌های کافی در خون برای انعقاد وجود ندارد، یا اینکه لخته‌های خون در سراسر بدن تشکیل شوند زیرا پروتئین‌هایی که کنترل انعقاد خون را به عهده دارند، به طور غیرطبیعی فعال می‌شوند. این لخته‌های خون می‌توانند جریان خون را از طریق عروق خونی کاهش دهند یا مسدود کنند و احتمالا به ارگان‌ها آسیب برسانند.
مشکلات مربوط به نوزاد
جنین برخی از زنان مبتلا به پره‌اکلامپسی ممکن است کندتر از حالت عادی در رحم رشد کنند. این به دلیل کاهش میزان مواد مغذی و اکسیژنی است که از مادر به نوزاد منتقل می‌شود. این نوزادان اغلب از حالت معمول کوچکتر هستند، به ویژه اگر پره‌اکلامپسی قبل از هفته ۳۷ بارداری رخ دهد. اگر پره‌اکلامپسی شدید باشد، ممکن است نیاز باشد نوزاد قبل از رسیدن به رشد کامل به دنیا بیاید که این امر می‌تواند منجر به عوارض جدی شود، مانند مشکلات تنفسی که به دلیل عدم تکامل کامل ریه‌ها ایجاد می‌شود (سندرم دیسترس تنفسی نوزادی). در این موارد، معمولاً نیاز است نوزاد در یک واحد مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری شود تا تحت نظارت و درمان قرار گیرد. برخی نوزادان ممکن است مرده به دنیا بیایند.
