شیرین‌ترین و همچنین سخت‌ترین لحظات در زندگی یک زن، زمانی است که او مادر می‌شود. اما گاهی اوقات، سرنوشت بی‌رحمانه‌ای در انتظار اوست، که شادی و خوشبختی آینده مادر را در هم می‌شکند. سقط جنین ، اتفاقی تلخ و دردناک است که هر ساله هزاران زن را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. امیدواریم این اتفاق برای هیچ خانواده ای رخ ندهد اما خوب، این موضوع حقیقتی است که باید به آن توجه کرد و درباره آن صحبت کرد.
با توجه به شیوع بالای سقط جنین، مهم است که به این موضوع توجه کافی شود و زوج‌ها و خانواده‌ها آگاهی کاملی درباره آن داشته باشند. زوج‌هایی که سقط جنین را تجربه می‌کنند، عواطف بسیار پیچیده‌ای راجب آن دارند. احساساتی مانند ترس، احساس گناه، افسردگی و غم در این زمان بسیار شایع است. بنابراین، ارائه حمایت و همدردی به افراد متاثر از سقط جنین بسیار حائز اهمیت است. باید به یاد داشت که سقط جنین یک موضوع حساس و دردناک است که بر تمامی افراد درگیر تأثیر می‌گذارد. برقراری ارتباط با افراد متأثر، ایجاد فضایی صمیمی و امن برای بحث و ابراز احساسات، و ارائه حمایت مناسب در طول این دوران سخت، بهترین راهکارها برای تسهیل فرآیند بهبودی هستند. همچنین، برنامه‌ها و سیاست‌های بهداشتی و آموزشی برای پیشگیری از سقط جنین و ارائه مراقبت‌های بهداشتی مناسب به زنان باردار بسیار ضروری است.
سقط جنین چیست؟
سقط جنین که به آن از دست رفتن زودهنگام بارداری هم گفته می‌شود، زمانی است که بارداری قبل از ۲۰ هفتگی تمام می شود. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از بارداری‌ها به سقط جنین منجر می‌شوند. حدود 80 درصد سقط جنین ها در سه ماهه اول بارداری و قبل از هفته دوازدهم اتفاق می‌افتند. سقط جنین در ۱ تا ۵ درصد بارداری‌ها در سه ماهه دوم (بین هفته‌های ۱۳ تا ۱۹) رخ می‌دهد. سقط جنینی که بعد از هفته ۲۰ رخ دهد، به عنوان مرده‌زایی شناخته می‌شود.
سقط جنین امری بسیار شایع است. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که بیش از ۳۰ درصد بارداری‌ها با سقط جنین به پایان می‌رسند و بسیاری از آنها پیش از آنکه فرد بداند باردار است، اتفاق می‌افتند. اکثر خانم هایی که سقط جنین را تجربه می‌کنند، بعداً می توانند بارداری سالمی داشته باشند.
خطر وقوع سقط جنین چیست؟
threatened miscarriage به معنای “تهدید به سقط” یا “خطر وقوع سقط” است که وقوع خونریزی و درد لگن در اوایل دوره بارداری را نشان می‌دهد، دهانه رحم بسته است و ممکن است قلب جنین ضربان داشته باشد. دهانه رحم، مجرایی است که به رحم متصل شده و در بالای واژن قرار دارد. این وضعیت ممکن است منجر به سقط واقعی شود یا در بیشتر موارد، بارداری بدون سقط ادامه پیدا کند.
سقط جنین ناقص چیست؟
این حالت زمانی رخ می‌دهد که سقط جنین صورت گرفته اما بدن تمام بافت‌های بارداری را خارج نمی‌کند. مادر در این حالت ممکن است دچار خونریزی، گرفتگی و سایر نشانه‌ها و علائم سقط جنین شود.
سقط جنین کامل چیست؟
این حالت زمانی است که بدن تمام بافت‌های بارداری را خارج می‌کند. بدن مادر ممکن است ناگهان بافت‌ها را دفع کنید یا پس از درمان پزشکی این اتفاق بیفتد.
سقط جنین بدون علامت چیست؟
سقط جنین بدون علامت زمانی رخ می دهد که مادر دچار سقط جنین می‌شود اما خونریزی یا گرفتگی ندارد و بافتی از بدن او خارج نمی‌شود. به این حالت بارداری کیسه خالی هم گفته می‌شود. مادر ممکن است به جراحی برای تخلیه رحم نیاز داشته باشد یا اینکه دهانه رحم به طور خودکار باز شود و بافت، مانند دوره قاعدگی دفع شود.
سقط جنین‌های مکرر چیست؟
سقط‌های جنین مکرر یا از دست دادن بارداری‌های پی‌درپی به از دست دادن دو یا چند بارداری متوالی گفته می‌شود. حدود ۱ درصد از مادران باردار دچار سقط جنین مکرر می‌شوند. خطر داشتن سقط جنین دوم ۲۰ درصد است. پس از دو سقط جنین متوالی، خطر وقوع سقط جنین دیگر به حدود ۲۸ درصد افزایش می‌یابد و پس از سه یا بیشتر سقط جنین متوالی، خطر داشتن سقط جنین دیگر حدود ۴۳ درصد است.
عوامل سقط جنین
برخی از سقط جنین‌ها و سقط‌های مکرر می‌توانند به دلایلی از قبیل موارد زیر باشند:
مشکلات کروموزومی
حدود ۷۰ درصد از سقط جنین‌ها زمانی رخ می‌دهند که جنین (تخمک بارور شده) تعداد نادرستی از کروموزوم‌ها را دریافت کند. این مشکل معمولاً به صورت اتفاقی رخ می دهد و ناشی از مشکلی که از طریق ژن‌های والدین به فرزند منتقل شود نیست . کروموزوم ساختاری در سلول است که ژن‌ها را در خود نگه می‌دارند. هر فرد دارای ۲۳ جفت کروموزوم یعنی ۴۶ کروموزوم است. برای هر جفت، شما یک کروموزوم از مادر و یک کروموزوم از پدر دریافت می‌کنید.
سقط جنین‌هایی که در سه ماه اول بارداری رخ می‌دهند اغلب به دلیل مشکلات کروموزومی از قبیل موارد زیر هستند:
تخمک نطفه‌دار نشده (Blighted ovum): این مشکل زمانی رخ می دهد که جنین در بدن کاشته می‌شود اما تبدیل به نوزاد نمی‌شود. اگر این حالت برای شما رخ دهد، ممکن است در اوایل بارداری خونریزی قهوه‌ای تیره داشته باشید.
مرگ درون رحمی جنین : زمانی که جنین دیگر رشد نمی‌کند و می‌میرد.
بارداری مولار: این حالت زمانی است که بافتی در رحم به شکل انگور یا تومور در ابتدای بارداری تشکیل می‌شود.
ترانس لوکیشن: زمانی رخ می دهد که بخشی از یک کروموزوم به کروموزوم دیگری متصل نمی‌شود. ترانس لوکیشن علت تعداد کمی از سقط‌های جنین مکرر است.
سایر مشکلات کروموزومی، مانند آنانسفالی (یک نوع نقص لوله عصبی)، تریزومی‌ها (مشکلی که می‌تواند شرایطی مانند سندرم داون ایجاد کند)، آژنزی کلیه (یک نوع نقص کلیه) یا هیدروپس (یک نوع تالاسمی) هم می توانند باعث سقط جنین شوند.
مشکلات رحم یا دهانه‌ی رحم
مشکلات مربوط به رحم و دهانه رحم می‌توانند باعث سقط جنین بعد از هفته دوازدهم اما قبل از هفته بیستم شوند، این مشکلات شامل موارد زیر است:
رحم دیواره دار (Septate uterus): این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که دسته ای از عضلات یا بافت ها (به نام سپتوم) رحم را به دو بخش تقسیم می‌کند. اگر شما رحم دیواره دار داشته باشید، ممکن است پزشک پیش از تلاش برای باردار شدن، عمل جراحی را برای ترمیم رحم و کاهش خطر سقط جنین به شما پیشنهاد کند. رحم دیواره دار رایج‌ترین نوع ناهنجاری مادرزادی رحم است و یکی از دلایل شایع سقط‌های مکرر به شمار می‌رود.
سندروم اَشرمن: اگر شما این وضعیت را داشته باشید، اسکار یا بافت اسکار در رحم وجود دارد که می‌تواند به اندومتریوم (پوشش داخلی رحم) آسیب بزند. پیش از بارداری، پزشک ممکن است با استفاده از روشی به نام هیستروسکوپی، اسکارها را یافته و بردارد. سندروم اَشرمن معمولاً باعث سقط‌های مکرری می‌شود که پیش از آنکه بدانید باردار هستید رخ می‌دهند.
فیبروم‌ها، پولیپ‌ها و اسکارهای ناشی از جراحی رحم: فیبروم‌ها، پولیپ‌ها و اسکارها می‌توانند فضای لازم برای جنین را محدود یا در خون‌رسانی به جنین تداخل ایجاد کنند. پیش از تلاش برای بارداری، ممکن است به عمل جراحی به نام میومکتومی برای برداشتن آنها نیاز باشد.
نارسایی دهانه رحم (دهانه رحم ناکارآمد): این مشکل زمانی رخ می دهد که دهانه رحم در طی بارداری، زودتر از موعد باز شود و معمولاً بدون درد یا انقباضات می باشد. برای پیشگیری از این مشکل، پزشک ممکن است استفاده از سرکلاژ (بخیه زدن دور دهانه رحم ) را به شما پیشنهاد کند.
عفونت‌ها
عفونت‌ها می‌توانند سبب سقط جنین شوند. برخی از عفونت‌های رایج عبارتند از:
- ویروس پاروا B19: این ویروس باعث بیماری پنجم می‌شود که یک بیماری معمول در کودکان است.
- سیتومگالوویروس
- عفونت‌های منتقل شده از راه جنسی (STIs): عفونت‌هایی مانند هرپس تناسلی و سیفلیس، که از رابطه جنسی با فرد آلوده منتقل می‌شوند. اگر فکر می‌کنید ممکن است به STI مبتلا شده باشید، بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. آزمایش و درمان به موقع می‌تواند به حفظ سلامت شما و جنین شما کمک کند.
- لیستریوزیس: لیستریوزیس نوعی مسمومیت غذایی است. اگر فکر می‌کنید به لیستریوزیس مبتلا شده‌اید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک ممکن است برای حفظ سلامت شما و جنین، درمان شما را با آنتی‌بیوتیک‌ها آغاز کند.
سایر دلایل ممکن برای سقط جنین عبارتند از:
لخته‌های خونی غیرطبیعی
جدا شدن زودهنگام جفت
پارگی زودهنگام کیسه آب (PROM)
زایمان زودرس
آیا شما در معرض خطر سقط جنین هستید؟
برخی عوامل ممکن است شما را بیشتر از دیگر زنان باردار در معرض خطر سقط جنین قرار دهند. این عوامل خطر عبارتند از:
- داشتن دو یا چند سقط جنین قبلی
- داشتن سن ۳۵ سال یا بالاتر: با افزایش سن، خطر سقط جنین نیز افزایش می‌یابد. سن همسر شما نیز می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد.
- استعمال دخانیات، نوشیدن الکل یا استفاده از مواد مخدری مواد کوکائین و متاآمفتامین‌ها: اگر باردار هستید یا به فکر باردار شدن هستید و برای ترک به کمک نیاز دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر: تماس شما یا همسرتان با مواد شیمیایی خطرناک مانند حلال‌ها، ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهد. حلال ماده‌ای شیمیایی است که مواد دیگر را حل می‌کند، مانند برخی از شوینده ها و رقیق‌کننده‌های رنگ. قرار گرفتن در معرض سرب، آرسنیک، تشعشعات یا آلودگی هوا نیز می‌تواند مضر باشد. درباره‌ی اینکه چه کارهایی می‌توانید برای محافظت از خود و جنین انجام دهید با پزشک خود صحبت کنید.
برخی از بیماری ها و شرایط فیزیکی مادر ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهند. درمان این شرایط پیش از بارداری و در طول آن گاهی اوقات می‌تواند به پیشگیری از سقط جنین و تکرار آن کمک کند. اگر شما هر یک از این شرایط را دارید، پیش از بارداری یا به محض اطلاع از بارداری به پزشک خود اطلاع دهید:
- اختلالات خودایمنی: این مشکل زمانی رخ می‌دهند که بدن به اشتباه بافت سالم خود را مورد حمله قرار می‌دهد. اختلالات خود ایمنی که ممکن است خطر سقط جنین شما را افزایش دهند شامل سندرم آنتی‌فسفولیپید و لوپوس (همچنین به نام لوپوس سیستمیک اریتماتوز یا SLE شناخته می‌شود) می‌باشند. اگر شما سندرم آنتی‌فسفولیپید دارید، بدن شما آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به چربی‌هایی که رگ‌های خونی را می‌پوشانند حمله می‌کنند؛ این امر گاهی اوقات می‌تواند باعث لخته‌شدن خون شود. اگر شما به سندرم آنتی‌فسفولیپید دچار باشید و سقط جنین های مکرر داشته‌اید، پزشک شما ممکن است در طول بارداری و برای چند هفته پس از زایمان به منظور پیشگیری از سقط جنین دیگر، آسپرین با دوز پایین و دارویی به نام هپارین تجویز کند.
- چاقی مفرط: زمانی که شاخص توده بدنی یا BMI شما 30 یا بالاتر باشد احتمال سقط جنین افزایش می یابد. BMI معیاری برای اندازه‌گیری چربی بدن بر اساس قد و وزن است.
- مشکلات هورمونی، مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و نقص فاز لوتئال: هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که توسط بدن ساخته می‌شوند. پروژسترون هورمونی است که به تنظیم دوره‌های قاعدگی و آمادگی بدن شما برای بارداری کمک می کند. نقص فاز لوتئال زمانی است که شما در چرخه قاعدگی، مقدار کمی پروژسترون دارید. اگر دچار نقص فاز لوتئال هستید ممکن است پزشک شما برای جلوگیری از سقط جنین، درمان با پروژسترون را قبل و در طول بارداری توصیه کند.
- دیابت موجود قبل از بارداری
- فشار خون بالا قبل از بارداری
- مشکلات تیروئید
- بیماری شدید کلیوی
- بیماری مادرزادی قلب
- سوء تغذیه شدید: به معنای عدم دریافت غذا یا مواد مغذی کافی قبل از بارداری است.
- عفونت استرپتوکوک گروه B بتا: برخی آزمایشات دوران بارداری، مانند آمنیوسنتز و نمونه‌برداری از جفت ممکن است باعث ایجاد سقط جنین شوند. البته ریسک این آزمایش ها بسیار اندک بوده و پزشک این آزمایشات را در صورتی که جنین شما در معرض خطر شرایط ژنتیکی خاص مانند سندرم داون باشد، توصیه می کند.
مواردی مانند افتادن یا ضربه خوردن به شکم در دوران بارداری، خطر زیادی برای سقط جنین ندارد. بدن شما در هفته‌های اول بارداری به خوبی از جنین محافظت می‌کند.اما اگر چنین اتفاقی افتاد، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید تا اطمینان حاصل شود که شما و جنین آسیب ندیده‌اید.
سایر عواملی که می‌توانند خطر سقط جنین را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- برخی داروها: تحقیقات نشان می‌دهند که داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (موسوم به NSAIDS) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک می‌توانند خطر سقط جنین را افزایش دهند. NSAIDS داروهایی برای تسکین درد و کاهش تورم هستند. داروی آکنه ایزوترتینوئین نیز با سقط جنین و ناهنجاری‌های جنینی ارتباط داده شده است.
- باردار شدن با وجود استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری داخل رحم: IUD ها وسایلی هستند که در بدن قرار می‌گیرند تا از بارداری پیشگیری کنند. در موارد نادر، افراد ممکن است با وجود استفاده از IUD باردار شوند.
- استرس: هم دوره‌های کوتاه مدت و شدید استرس و هم استرس طولانی مدت می‌توانند خطر سقط جنین را افزایش دهند.
شاید شنیده باشید که مصرف بیش از حد کافئین در دوران بارداری خطر سقط جنین را افزایش می دهد. کافئین یک ماده محرک است که در غذاها، نوشیدنی‌ها، شکلات و برخی داروها یافت می شود و می‌تواند به بیدار ماندن شما کمک کند. تحقیقات بیشتری لازم است تا تاثیر کافئین بر دوران بارداری کاملا مشخص شود. تا آن زمان بهتر است میزان مصرف آن را به ۲۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنید، که معادل تقریباً یک فنجان قهوه است. همچنین ممکن است شنیده باشید که رابطه جنسی یا ورزش کردن در دوران بارداری می‌تواند باعث سقط جنین شود. هیچ مدرکی وجود ندارد که این موضوع را تایید کند.
چگونه می‌توان از سقط جنین جلوگیری کرد؟
معمولاً نمی‌توان از سقط جنین جلوگیری کرد، اما داشتن سلامت و شرایط خوب بدنی قبل از بارداری می‌تواند به پیشگیری از عوارض بارداری کمک کند. به همین علت انجام چکاپ های پیش از بارداری و مشاوره با پزشک در مورد شرایطی که ممکن است بر بارداری شما تاثیر بگذارد توصیه می شود.
نشانه‌ها و علائم سقط جنین
نشانه‌ها و علائم سقط جنین شامل موارد زیر می‌باشند:
- خونریزی از واژن یا لکه‌بینی: بسیاری از مادران در اوایل بارداری خود لکه‌بینی را تجربه می‌کنند. در اکثر موارد، لکه‌بینی نشانه‌ای از سقط جنین نیست. برای اطمینان، اگر شما لکه‌بینی یا هر یک از این نشانه‌ها یا علائم را دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.
- دردهای شکمی مانند دردهایی که هنگام دوره قاعدگی تجربه می‌کنید.
- درد شدید در ناحیه لگن
- از بین رفتن احساس “باردار بودن”، مانند اینکه دیگر حرکت جنین را احساس نمی‌کنید، دیگر حالت تهوع ندارید یا تورم پستان‌ها کاهش یافته است.
- درد کمر
- ترشحات واژنی با بوی بد
- تب
البته بسیاری از زنان باردار این نشانه‌ها و علائم را در اوایل بارداری دارند و سقط جنین نمی‌کنند. سقط جنین در صورت عدم درمان می‌تواند خطرناک باشد. پزشک شما ممکن است برخی آزمایش‌ها را انجام دهد تا از سلامتی شما اطمینان حاصل کند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل آزمایش‌های خون، معاینه واژینال و سونوگرافی باشند.
درمان های پس از سقط جنین
درمان به عواملی مانند سلامت کلی شما، سن و پیشرفت بارداری و سایر عوامل بستگی دارد. اگر شما تنها یک سقط جنین داشته‌اید، پزشک شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- دیلاتاسیون و کورتاژ ( D&C ): این یک روش برای خارج کردن بافت باقی‌مانده از رحم است که در آن پزشک دهانه رحم را باز می‌کند و با استفاده از یک ابزار به نام کورت بقایا را خارج می‌کند.
- دیلاتاسیون و استراکشن ( D&E ): این روش برای خارج کردن بافت باقی‌مانده از رحم است که در آن پزشک دهانه رحم را باز می‌کند و با استفاده از مکش بافت را خارج می‌کند.
- دارو: پزشک شما ممکن است داروهایی را توصیه کند که به بدن شما کمک می‌کنند بافت‌های باقی‌مانده در رحم را دفع کنند. اگر گروه خونی شما Rh منفی است، بعد از هر سقط جنین یا حادثه خونریزی در دوران بارداری، ممکن است تزریق Rh ایمونوگلوبولین دریافت کنید. این کار می‌تواند از مشکلات در بارداری‌های آینده جلوگیری کند. Rh ایمونوگلوبولین یک دارو است که از واکنش فردی که Rh منفی است به خون Rh مثبت جلوگیری می‌کند.
آیا پس از سقط جنین یا سقط‌های مکرر، به انجام آزمایش‌های پزشکی نیاز است؟
اگر در سه ماهه اول بارداری سقط جنین کنید، احتمالاً نیازی به انجام آزمایش‌های پزشکی ندارید. از آنجایی که معمولاً دلیل ایجاد سقط جنین در سه ماهه اول مشخص نمی‌شود، آزمایش‌ها ممکن است در یافتن علت موثر نباشند.
اگر سقط‌های مکرری در سه ماهه اول داشته‌اید، یا اگر در سه ماهه دوم سقط جنین کنید، پزشک معمولاً انجام آزمایش‌هایی را برای یافتن دلیل توصیه می‌کند. آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- آزمایش‌های کروموزمی: شما و همسرتان باید آزمایش‌های خونی مانند کاریوتایپینگ انجام دهید. کاریوتایپینگ می‌تواند تعداد کروموزم‌ها را شمارش کرده و بررسی کند که آیا تغییراتی در کروموزم‌ها رخ داده است یا خیر. اگر بافت حاصل از سقط جنین در دسترس باشد، پزشک شما می‌تواند آن را برای بیماری‌های کروموزمی تست کند.
- آزمایش‌های هورمونی: ممکن است خون شما برای بررسی مشکلات هورمونی آزمایش شود. همچنین ممکن است یک عمل جراحی به نام بیوپسی اندومتریال انجام شود که در آن یک قطعه کوچک از پوشش رحم برای بررسی زمان‌بندی چرخه قاعدگی و هورمون‌ها برداشته می‌شود.
- آزمایش‌های خون برای بررسی سیستم ایمنی: پزشک ممکن است شما را برای بررسی وجود اختلالات خود ایمنی مانند APS و لوپوس آزمایش کند.
- بررسی رحم: پزشک شما ممکن است انجام سونوگرافی، هیستروسکوپی (زمانی که پزشک شما یک دوربین ویژه را از طریق دهانه رحم وارد می‌کند تا رحم شما را ببیند) یا هیستروسالپنگوگرافی (عکسبرداری با اشعه X از رحم) یا آزمایشات دیگری را توصیه کند.
چقدر طول می‌کشد تا از یک سقط جنین بهبود یابید؟
بهبودی از یک سقط جنین، بسته به اینکه چه مدت باردار بوده‌اید ممکن است از چند هفته تا چند ماه زمان ببرد. ممکن است هورمون‌های بارداری 1 تا 2 ماه پس از سقط جنین در خون شما باقی بمانند. اکثر زنان 4 تا 6 هفته پس از سقط جنین دوباره پریود می‌شوند. درباره نحوه مراقبت از خود در این دوران با پزشکتان صحبت کنید.
ممکن است برای بهبود عاطفی و احساسی از یک سقط جنین زمان بیشتری لازم باشد. شاید احساسات شدیدی از غم و اندوه به خاطر از دست دادن فرزندتان داشته باشید. اندوه می‌تواند باعث شود احساس غم، خشم، سردرگمی یا تنهایی کنید. عزاداری پس از یک سقط جنین امری کاملاً طبیعی است. می توانید از دوستان و خانواده خود درخواست کمک کنید و یا با یک مشاور صحبت کنید.
چه مدت بعد از سقط جنین می‌توانید برای باردار شدن دوباره تلاش کنید؟
باردار شدن دوباره تصمیمی است که باید با مشورت همسر و پزشک خود اتخاذ کنید. معمولا باردار شدن دوباره بعد از داشتن حداقل یک دوره قاعدگی طبیعی امکان پذیر است. بعضی مطالعات نشان می‌دهند که تلاش برای باردار شدن مجدد به فاصله کمی از سقط جنین می‌تواند شانس شما را برای بارداری افزایش دهد. حتی اگر بلافاصله باردار نشدید، مکمل ویتامین حاوی 400 میکروگرم اسید فولیک را مصرف کنید. اگر قرار است آزمایش‌های پزشکی انجام دهید تا دلیل سقط جنین خود را بفهمید، ممکن است نیاز باشد تا بعد از انجام این آزمایش‌ها کمی صبر کنید و سپس برای بارداری مجدد تلاش کنید.
