این مقاله شامل سوره الرحمان آیات 1 تا 38 از کلام الله مجید است که به رحمت عام الهی برای همه مخلوقات خدا، از جمله انسان و جن، و نعمتهای بیشمار الهی اشاره دارد. این آیات به خلقت انسان و جن، آفرینش آسمانها و زمین، دریاها و کشتیها، ماه و خورشید، گیاهان و میوهها میپردازند و انسان را به تفکر درباره نشانههای قدرت خداوند دعوت میکنند. همچنین بر لزوم سپاسگزاری نعمتهای الهی و پرهیز از انکار آنها تأکید دارند.
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ | به نام خدایی که مهرش بسیار است و همیشگی |
اَلرَّحْمٰنُ (1) عَلَّمَ الْقُرْآنَ (2) | خدای رحمان[i] که «قرآن» را یاد داد |
خَلَقَ الْاِنْسانَ (3) عَلَّمَهُ الْبَیانَ (4) | انسان را آفرید و “بیان” را به او آموخت |
اَلشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ (5) | خورشید و ماه، حسابی دقیق و منظّم دارند |
وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ (6) | و گیاه و درخت[ii]، همه سجده میکنند |
وَ السَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ الْمیزانَ (7) | آسمان را برافراشت و ترازو را قرار داد |
اَلّا تَطْغَوْا فِى الْمیزانِ (8) | که مبادا در وزن و قانون تجاوز کنید |
وَ اَقیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ | در معاملات وزن را جدّی بگیرید، به درستی عمل کنید؛ |
وَ لاتُخْسِرُوا الْمیزانَ (9) | و ارزش چیزها را، برای سودجویی کم نکنید |
وَ الْاَرْضَ وَضَعَها لِلْاَنامِ (10) | خداوند، زمین را برای مخلوقات قرار داد |
فیها فاکِهَهٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ الْاَکْمامِ (11) | در آن، چه میوه ها و نخلهای پرشکوفهای هست |
وَ الْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَ الرَّیْحانُ (12) | و چه دانههای برگدار و گیاهان خوشبو |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (13) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
خَلَقَ الْاِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ کَالْفَخّارِ (14) | انسان را از گِلی خشکیده مانند سفال آفرید |
وَ خَلَقَ الْجانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ (15) | و جن را از شعله آتش آفرید |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (16) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ (17) | خداوندِ دو مشرق و دو مغرب، برای جنّ و انس |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (18) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ (19) | دو دریا را روان کرد که با هم برخورد میکنند |
بَیْنَهُما بَرْزَخٌ لایَبْغِیانِ (20) | میان آن دو حائلی[iii] است که بر هم غلبه نمیکنند |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (21) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ (22) | از آن دریاها، مروارید و مرجان خارج میشود |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (23) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
وَ لَهُ الْجَوارِ الْمُنْشَآتُ فِى الْبَحْرِ کَالْاَعْلامِ (24) | و حرکت روانِ کشتیهای کوه پیکر، در دریا، به امر اوست |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (25) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
کُلُّ مَنْ عَلَیْها فانٍ (26) | هر موجودی بر روی زمین، نابود شدنی است |
وَیَبْقیٰ وَجْهُرَبِّکَ | و فقط چیزهایی باقی میماند که مورد توجّه خدای تو باشد، |
ذُوالْجَلالِوَالْاِکْرامِ (27) | همان خدای پرشکوه و ارجمند |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (28) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
یَسْاَلُهو مَنْ فِى السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ | هر که در آسمانها و زمین است، نیازش را از او میخواهد. |
کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فى شَأْنٍ (29) | تدبیر جهان، همواره در دست اوست |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (30) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
سَنَفْرُغُ لَکُمْ اَیُّهَا الثَّقَلانِ (31) | به حساب شما رسیدگی خواهیم کرد ؛ ای دوگونهی با ارزش |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (32) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْاِنْسِ اِنِ اسْتَطَعْتُمْ | ای جنّیان و آدمیان، اگر میتوانید ، |
اَنْ تَنْفُذوا مِنْاَقْطارِ السَّماواتِ وَالْاَرْضِ فَانْفُذوا | از کرانههای آسمان و زمین نفوذ کنید، چنین کنید؛ |
لا تَنْفُذونَ اِلّا بِسُلْطانٍ (33) | ولی جز با قدرت نمیتوانید |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (34) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
یُرْسَلُ عَلَیْکُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ | اگر چنین کنید شعله هایی از آتش و دود بر شما فرستاده میشود |
فَلا تَنْتَصِرانِ (35) | و نمیتوانید از خود دفاع کنید |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (36) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
فَاِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ | و آنگاه که آسمان شکافته شود |
فَکانَتْ وَرْدَهً کَالدِّهانِ (37) | و چون روغن مذاب گلگون شود |
فَبِاَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (38) | پس کدامین نعمتهای الهی را انکار میکنید؟ |
[i] «الرحمن» در بسیاری از آیات قرآن در جایگاه اسم بکار رفته، به همین خاطر آن را «خدای مهربان» ترجمه میکنیم. ولی «الرحیم» در آیات صفت واقع گردیده، به همین جهت بعضی از علما معتقدند این کلمه اسم خاص خدا است و نباید آن را برای نام فرزندانمان استفاده کنیم، همانگونه که از نام «اللّه» استفاده میکنیم. این سوره را عروس قرآن میگویند.
[ii] نجم در لغت به معنی آشکار شدن است و به همین جهت هم برای گیاه و هم ستاره بکار میرود. علاوه بر ترجمه فوق «گیاه و درخت»، شکل دیگری نیز برای ترجمه این آیه وجود دارد. ممکن است منظور از شجر، «یک شبکه از ستارگان» باشد که به آن کهکشان میگوییم، پس معنی آن میشود: «ستاره و کهکشان»، امّا درخت و ستاره تناسبی با هم ندارند .
[iii] به نظر می رسد منظور از این دو دریای آب -که قرآن بارها به آن اشاره نموده است- آب شور و آب شیرین باشد. بخار آبی که از دریا برمیخیزد، شروع چرخه آب شیرین موجود درجهان است و در ادامه به شکل باران به زمین باز میگردد و رودها و دریاچه های آب شیرین را تشکیل میدهد. اگر مقدار آب شیرین جهان، زیاد یا کم شود، حیات موجودات زنده دستخوش خطر میگردد. خشکسالی و سیلهای ویرانگری که هر چند گاه ظاهر میگردد به دلیل همین امر است.
تعبیر این آیات در استخاره با قرآن
خوب است :
- خدای رحمان که «قرآن» را یاد داد، انسان را آفرید و “بیان” را به او آموخت و خورشید و ماه، حسابی دقیق و منظّم دارند؛ آسمان را برافراشت و ترازو را قرار داد که مبادا در وزن و قانون تجاوز کنید؛ در معاملات وزن را جدّی بگیرید، به درستی عمل کنید و ارزش چیزها را، برای سودجویی کم نکنید؛ هر که در آسمانها و زمین است، نیازش را از خدا میخواهد. تدبیر جهان، همواره در دست اوست