بیست و نه سوره از قرآن با آیاتی شروع میشود که از یک یا چند «حرف» تشکیل شده است. این حروف، جمعاً 14 عدد است؛ برابر با نصف حروف الفبای زبان عربی. معنای این حروف مقطّعه، هنوز شناخته شده نیست. مترجمین و مفسرین قرآن، بجای ترجمه، عین الفاظ آنها را میآورند و آمار این حروف، عبارتند از:
الف | ح | ر | س | ص | ط | ع | ق | ک | ل | م | ن | ه | ی |
13 | 7 | 6 | 5 | 3 | 4 | 2 | 2 | 1 | 13 | 15 | 1 | 2 | 2 |
خوب است نگاهی دقیقتر به آیات شامل این حروف مقطعه و شبکه ارتباطی بین آنها داشته باشیم :
ردیف | حروف | نام سوره های شامل این حروف | تکرار |
---|---|---|---|
1 | الر | یونس– هود – یوسف – ابراهیم – حجر | 5 |
2 | الم | بقره – آلعمران – عنکبوت – روم – لقمان – سجده | 6 |
3 | المر | رعد | 1 |
4 | المص | اعراف | 1 |
5 | حم | غافر – احقاف | 7 |
6 | ص | صاد | 1 |
7 | طس | نمل | 1 |
8 | طسم | قصص – شعراء | 2 |
9 | طه | طه | 1 |
10 | عسق | شوری | 1 |
11 | ق | قاف | 1 |
12 | کهیعص | مریم | 1 |
13 | ن | قلم | 1 |
14 | یس | یاسین | 1 |
با دقّت در تقدّم و تأخّر و ارتباط شبکهای بین این حروف مقطّعه، معلوم میشود :
- بعضی حروف، فقط در ابتدای رشتههای حرفی آمده است. این حروف عبارتند از : «الف» «ح» «ط» «ک»
- بعضی حروف فقط در پایان رشته آمده است. این حروف عبارتند از : «ه» «س» «م» «ر» «ص» «ق» «ن»
- بعضی حروف به شکل یگانه در ابتدای سوره آمده است. این حروف عبارتند از : «ص» «ق» «ن»
- یکی از حروف، فقط یکبار آمده است. این حروف «ن» است که در ابتدای سوره قلم آمده است.
- حروف دارای ترتیب خاص هستند و ترتیب آنها در ترکیبات مختلف، همواره حفظ شده است. مثلاً حرف «الف» که 13بار در ترکیبات مختلف یا مشابه استفاده شده، همواره در جایگاه اول است. آیاتِ بعد از حروف مقطعه در قرآن، اشاره به عظمت و بزرگی قرآن دارند و این موضوع نشان میدهد که این حروف، باید حاوی معانی مهمّی باشند. بعضی از قرآنشناسان، مثل علّامه طباطبایی، این حروف را کدهایی معنویی برای موضوعات قرآنی میدانند.